Met Kerstmis viert de Kerk de Geboorte van Jezus Christus. In deze catechese willen we het geloofsmysterie van dit grote feest vanuit een bijzondere invalshoek wat verder toelichting: de Menswording of incarnatie.

Daarnaast belijden Matteüs en Lucas, onafhankelijk van elkaar, dat de openbaring van Jezus als Zoon van God reeds vroeger begon, namelijk met zijn geboorte. De hele schepping herkent en erkent als het ware de Messias in het arme kindje in de kribbe te Bethlehem. Engelen komen de Messias begroeten en zingen Gloria in excelsis; herders uit de velden met hun schapen en wijzen uit het Oosten, zelfs de dieren komen aan het pasgeboren kind hun hulde brengen (lees: Mt.1-2; Lc.1-2).

De evangelist Johannes en apostel Paulus zijn echter de kampioenen. Zij gaan nóg verder terug in de tijd wanneer zij verkondigen dat Jezus al van vóór alle tijden bij God was. We kunnen ons dat moeilijk voorstellen. Nog vóór de schepping van de wereld, nog vóór er zoets was als tijd en ruimte, nog vóór er iets bestond buiten God, was Jezus al bij God. Voor Johannes en Paulus is Jezus niemand minder dan het Woord van God (de Logos) die van alle eeuwigheid Gods heerlijkheid deelde, en in Jezus op aarde komt als mens.

Zo schrijft de evangelist Johannes bij de aanvang van zijn evangelie: In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God. Dit was in het beging bij God.

Het Woord komt voort uit God – je zou ook kunnen zeggen: “komt te voorschijn uit God” – en treedt binnen in het sterfelijk bestaan, begrensd en eindig, als een échte mens van vlees en bloed. Dit noemen wij Menswording of Incarnatie.

Incarnatie is afkomstig uit het Latijn en betekent letterlijk in het vlees komen. In de geloofsbelijdenis bidt de Kerk: “Hij is voor ons mensen en omwille van ons heil uit de hemel neergedaald; Hij heeft het vlees aangenomen (Et incarnatus est) en is mens geworden.”

Hoe kan God nu mens worden?

Het Woord is vlees geworden en heeft onder ons gewoond (Joh.1,14). Dit beroemde vers uit het Johannesevangelie vat meteen samen wat Kerstmis is: God heeft een menselijke gestalte aangenomen in de persoon van Jezus van Nazareth. Hij is de Christus of de Messias, d.w.z. de Gezalfde van God.

Heel vaak hebben mensen het hier moeilijk mee: Hoe kan God nu mens worden? Het hoe van deze vraag behoort tot het mysterie van het geloof; maar er is wel een antwoord op het waarom?
God wilde de mensen redden van de zonde en de dood, daarom heeft Hij zijn Zoon gezonden om de wereld met God te verzoenen.

Geloof in de menswording is dus een wezenlijk kenmerk van het christelijk geloof: “Hieraan onderkent gij de Geest van God: iedere geest die belijdt dat Jezus Christus werkelijk mens is geworden, is van God” (1 Joh.4,2). God heeft zich ten volle geopenbaard in het vlees door een menselijke gestalte aan te nemen. Dit is geen detail in het christelijk geloof.

Ook vandaag zijn er vele mensen die de incarnatie van Jezus Christus als problematisch ervaren. Religies zoals het jodendom en de islam aanvaarden niet dat Jezus de Messias is, de Zoon van God. Voor hen is het onbegrijpelijk en onaanvaardbaar dat God zich zou ‘verlagen’ om mens te worden. Maar voor het katholieke geloof is de historische persoon Jezus Christus Gods zoon zelf die een menselijk lichaam van vlees en bloed heeft aangenomen om de mensheid zo opnieuw met God te verzoenen.

Sint-Paulus schreef aan de Filippenzen zijn beroemde Christushymne rond het jaar 50. Wat in het vet gedrukt staat dat is de kern van het kerstgebeuren:

“Hij die bestond in de gestalte van God
heeft er zich niet aan willen vastklampen
om gelijk aan God te zijn.
Hij heeft zichzelf ontledigd
en de gestalte van een slaaf aangenomen.
Hij is aan de mensen gelijk geworden.

En als mens verschenen
heeft Hij zich vernederd;
Hij werd gehoorzaam tot de dood,
de dood aan een kruis.

Daarom ook heeft God Hem hoog verheven,
en Hem de naam verleend
die boven alle namen staat,
opdat in de naam van Jezus
iedere knie zich zou buigen,
in de hemel, op aarde en onder de aarde,
en iedere tong zou belijden
tot eer van God, de Vader:
de Heer, dat is Jezus Christus.” (Fil.2,6-11)

Jezus: God én mens. Een lat die te hoog ligt?

Je hoort vandaag wel eens zeggen dat Jezus een bijzondere mens is geweest, een morele superster, die altijd goed handelde. Als zodanig is hij een voorbeeld om na te volgen, een figuur die ons kan inspireren. Dit is natuurlijk waar, maar als we Jezus enkele en alleen beperken tot een ethische figuur dan doen we Hem fundamenteel onrecht aan. Een ethische Jezus navolgen wordt uiteindelijk ondraaglijk (want wie kan dit voorbeeld volmaakt navolgen) en al te vaak keert men zich af van de Kerk omwille van zo’n moreel Jezusbeeld. Jezus herleiden tot een deugdzaam mens biedt weinig perspectief voor ons. Men zegt dan: de Kerk legt de lat veel te hoog.

Vandaar dat we Jezus Christus niet alleen in zijn volle menselijkheid maar ook in zijn volle goddelijkheid dienen te aanvaarden zoals de Kerk dat al 2000 jaar lang belijdt. Jezus was in de eerste plaats de Gezondene van bij de Vader die gekomen is om de mensen te verlossen van hun zondige situatie, die de weg naar de hemel weer heeft geopend en ons getoond heeft hoe wij die weg naar de hemel kunnen bewandelen.

Als je erover nadenkt dan zet dit geloofsmysterie van de incarnatie aan tot een grote nederigheid: God die mens wordt, dat is geen evidentie. Waarom zou God letterlijk van zijn troon moeten komen en een dienaar van de mensen worden? Wel, Hij doet het uit liefde! God is geen grote boeman waarvoor we angst moeten hebben. Jezus Christus is de wereld juist komen leren dat God een Liefhebbende Vader is. Iemand aan wie we ons volledig kunnen toevertrouwen. Jezus heeft ons geleerd hoe wij tot de Vader kunnen bidden, namelijk door het “Onze Vader” te bidden.
Aan God zijn wij dus de meeste eerbied verschuldigd omdat Hij zich zo klein gemaakt heeft voor ons, mensen.

Een wonderbaarlijk ruil.

Het verschil tussen God en de wereld, de mens is groot. Dat zien we heel goed als we enkele eigenschappen van zowel God als het geschapene op een rijtje zetten:

Als het verschil tussen God en mens, tussen hemel en wereld, zo groot is, ja als beide zelfs volledig aan elkaar tegengesteld zijn, is het dan niet des te verwonderlijk dat God mens is willen worden.
Zo rijst opnieuw de hamvraag: waarom is God mens geworden?

Nederigheid.

Door de menswording heeft God zich heel klein gemaakt. Paulus (zie hierboven) noemde dat ‘ontlediging’. We kunnen het ook de ‘nederigheid‘ van God noemen. Kerstmis is daarom ook het feest van Gods nederigheid.

Wij kunnen daar alleen ontzettend dankbaar voor zijn. En onszelf ook spiegelen aan de nederigheid van God en zelf ook nederig worden. Het is niet gemakkelijk om hierbij stil te staan als we omgeven worden door de drukte van kerstmarkten, kerstmannen en festiviteiten. Toch kunnen wij er over nadenken en erover bidden.

Het gebeurt wel eens dat wij mensen uit onze kring uitsluiten: klasgenoten, collega’s, medemensen, buren, familieleden,… want we maken onszelf wijs dat we ons niet willen verwaardigen om medemens van hem of haar te worden. Nochtans is het dat wat God in Jezus Christus heeft gedaan. Kerstmis nodigt ons uit om de Menswording te bemediteren en er stil bij te staan dat God zich wel verwaardigd heeft om een medemens te worden van ons, om in dit sterfelijk bestaan te komen, om een menselijk lichaam aan te nemen, om lijden, pijn en kruisdood op zich te nemen. Hij was waarlijk mens: Hij heeft geleden, heeft afgezien, Hij is in ons midden gekomen. God heeft hier op deze aarde gewandeld en sloot niemand uit.

Vooraf aan de bovenstaande Christushymne van Paulus schreef deze het volgende: “Laat niemand alleen zijn eigen belangen behartigen, maar ook die van de anderen. Die gezindheid moet onder u heersen die ook in Christus Jezus was” (Fil.2,4-5).

En wat is die gezindheid van Christus? Een God die arm is geworden, die zich verwaardigd heeft om het meest kwetsbare te worden in de wereld: een baby, een mens van vlees en bloed, een man die verkondigt dat God liefde is. Hij was een man die geen geweld gebruikte en toch aanvaardde de wereld Hem niet. Hij werd bespot, gegeseld, gekruisigd tot de dood toe.

Maar als antwoord op het lijden van zijn Zoon heeft God Hem uit de doden doen opstaan. Dat is Pasen. In het diepste lijden, als er geen menselijke oplossing mogelijk is staat God klaar voor zijn Zoon en voor alle mensen die in Christus geloven: “Daarom ook heeft God Hem hoog verheven” (Fil.2,9)

Samengevat.

God wordt mens om voor ons een voorbeeld van heiligheid te zijn (Mt.11,29), opdat wij zo Gods liefde leren kennen (1 Joh.4,9), zodat wij deel krijgen aan Gods eigen leven (2 Petr.1,4).

Beste lezer, de incarnatie of de menswording is een diep mysterie van het christelijk geloof. Door deze catechese is het onze vurige wens dat jullie dit mysterie in jullie leven durven integreren, dan wordt Kerstmis voor u de gelovige instemming, het ja-woord aan God die zijn Zoon heeft gezonden om Vrede te brengen op aarde aan alle mensen van goede wil! Gaan wij achteloos voorbij aan het kerstekind en laten wij ons meesleuren in deze maatschappij van overconsumptie, kerstmarkten en opgekopt plezier? Of willen wij zijn zoals de herders en de wijzen die de koning begroeten aan de kribbe en vreugdevol belijden dat Jezus de Zoon van God is? Zo kan er pas écht feest zijn met Kerstmis wanneer het Kerstekind weer centraal mag staan in ons leven.

Zalig Kerstmis!

Een tweevoudige komst.

Elk nieuw kerkelijk jaar begint met de adventsperiode. ‘Advent’ komt van het Latijnse adventus wat ‘de komende’ betekent. In deze periode kijken we verlangend uit naar de komst van Christus en naar het heil dat Hij zal bewerkstelligen. De teksten van de liturgie spreken echter van een tweevoudige komst, zoals de kerkvaders dat reeds deden in de eerste eeuwen.

De eerste komst is deze van Christus in de tijd. Het is de komst die wij vieren met Kerstmis, de geboorte van Christus. Hij is het Woord van God dat in de wereld komt (Joh. 1,1.9) en vlees geworden is (Joh. 1,14). De Zoon van God is zoon van Maria geworden.

Uit haar werd hij geboren in Bethlehem (Lc. 2,1-7). We kunnen zeggen dat Jezus’ eerste komst een komst in de tijd en in de ruimte is geweest. Maar door mens te worden en geboren te worden als een kind was het ook een komst in nederigheid en zwakheid.

De tweede komst is deze van Christus aan het einde van de tijd. Anders dan de eerste komst zal die geschieden in kracht en heerlijkheid. Over deze tweede komst die we nog te verwachten hebben, willen we het hier hebben.

In de liturgie verwijst de prefatie voor de eerste periode van de advent een duidelijke verwijzing naar de tweevoudigfe komst van de Heer:

Bij zijn eerste komst
te midden van de mensen
is Hij mens geworden zoals wij,
om te doen wat Gij eens hebt beschikt,
nog voor de tijd begon.
Hij werd voor ons de weg
die leidt naar eeuwig heil.
Eens komt Hij weer in heerlijkheid.
Dan worden al zijn gaven openbaar,
waarop wij nu reeds
met vertrouwen durven hopen.

Op het einde van de tijden..

Het is vooral de eerste zondag van de advent die onze aandacht richt op de wederkomst van Christus. Het is de komst die voorzegd is door de profeten en waarover Christus zelf ook vertelt.

De profeet Daniël bijvoorbeeld, beschrijft die komst in spectaculaire bewoordingen: “Ik zag met de wolken des hemels iemand aankomen die op een mens geleek. (…) Hem werd heerschappij gegeven, luister en koninklijke macht: alle volken, stammen en talen brachten hem hun hulde. Zijn heerschappij is een eeuwige heerschappij die nooit vergaat, zijn koninkrijk gaat nooit ten gronde” (Daniël 7,13-14).

Het gebeuren wordt nog dramatischer voorgesteld door Jezus zelf, met vermelding van verschijnselen die zelfs een beetje dreigend en angstaanjagend overkomen: “Er zullen tekenen zijn aan zon, maan en sterren en op de aarde zullen volkeren in angst verkeren, radeloos door het gebulder van de onstuimige zee. De mensen zullen het besterven van schrik, in spanning om wat de wereld gaat overkomen” (Lucas 21,25-26).

De wederkomst van Christus neemt dus apocalyptische vormen aan en zij zal plaats vinden ‘op het einde van de tijden’. Dat wil zeggen dat met de tweede komst van Christus ook het einde van de wereld zal ingeluid worden. Tijd en ruimte zullen ophouden te bestaan. De schepping zal ten onder gaan en plaats maken voor een nieuwe schepping. Gods rijk (dat reeds een aanvang kende in deze wereld door Christus’ eerste komst en door de Kerk hier op aarde) zal nu een definitieve gestalte aannemen.

Dan zal Christus’ heerschappij ook definitief gevestigd woorden, voor eeuwig. Heel de schepping zal aan hem onderworpen zijn, alles aan zijn voeten worden neergelegd (cf. Psalm 8,7; 1 Kor 15,24-28).

Om te oordelen levenden en doden.

Wanneer Christus wederkeert zullen niet alleen zijn Rijk en zijn heerschappij gevestigd worden, maar zal Hij ook oordelen. Zijn komst zal een definitieve scheiding brengen tussen goed en kwaad, tussen goeden en kwaden.

Dit oordeel (dat we het Laatste Oordeel noemen of het Oordeel van de Laatste Dag), is meermaals door Christus, tijdens zijn aardse leven voorspeld:

“Alle volken zullen voor Hem bijeengebracht worden en Hij zal ze in twee groepen scheiden. (…) De enen zullen heen gaan naar de eeuwige straf, maar de rechtvaardigen naar het eeuwig leven” (Mt. 25,32.46)

Het is het ogenblik dat de waarheid over ons leven zal oplichten, het licht en de duisternis in ons leven bekend zal worden gemaakt (cf. Lucas 12,1-3; Joh. 2,19-21; Joh. 16,8-9; Rom. 2,16; 1 Kor. 4,5). Het zal tot in zijn uiterste consequenties openbaren wat iedereen tijdens zijn aardse leven aan goed gedaan heeft of nagelaten heeft te doen.

En intussen?

Wanneer dit alles zich zal voltrekken is niet gekend. “Gij kent dag noch uur”, zegt Jezus meermaals (Mt. 24,42.44; 25,12). “De heer van die knecht zal komen op een dag waarop hij het niet verwacht en op een uur dat hij niet kent” (Mt 24.50). De zanger Bob Dylan heeft het mooi bezongen in zijn lied ‘When He returns’: “He unleashed His power at an unknown hour that no one knew”.

Deze onwetendheid houdt een gevaar in: we lopen het risico in slaap te dommelen en onze alertheid te verliezen. Door de wereld aangelokt dreigen we op te gaan in het heden en verliezen we onze toekomst uit het oog.

Daarom roept Jezus ons op tot waakzaamheid. Bekend is de parabel van de vijf domme en de vijf verstandige bruidsmeisjes (Mt 25,1-13). De vijf domme hadden hun lampen meegenomen, maar zonder olie. Bij het wachten op de komst van de bruidegom waren ze in slaap gevallen. Maar toen men riep ‘Daar is de bruidegom!’ was het te laat. Omdat ze nog eerst olie moesten halen kwamen ze te laat of het feest en mochten er niet meer binnen

Elders zegt hij het als volgt: “Zorgt er voor dat uw geest niet afgestompt raakt door een roes van dronkenschap en de zorgen van het leven; laat die dag u niet onverhoeds grijpen als in een strik” (Lc 21,34). Zijn wij dus waakzaam? Zien wij reikhalzend uit naar de komst van de bruidegom? Zijn wij met onze aandacht bij de Heer?

Maar waakzaamheid is niet het enige. In de eucharistie, onmiddellijk na de consecratie, spreekt de hoofdcelebrant ons als volgt toe: “Verkondigen wij het mysterie van het geloof”. Daarop antwoorden wij: “Heer Jezus, wij verkondigen uw dood en wij belijden tot Gij wederkomt, dat Gij verrezen zijn.”

Ook dit staat ons dus te doen: ‘totdat Hij wederkomt’ ons geloof in zijn verrijzenis belijden en verkondigen. Ons is ook een verkondigingsopdracht toevertrouwd die er in bestaat dat wij ons geloof moeten verkondigen, het moeten tonen aan wie rondom ons leeft. De toename van het geloof in Christus zal immers zijn wederkomst bespoedigen. Want het is wachten op de komst van de verheerlijkte Messias tot Hij erkend wordt door heel Israël (cf. Rom. 11,26) en door alle mensen (cf. Apocalyps 21,2-4).

Tot slot is er nog een derde aspect dat ons te doen staat: er voor zorgen dat we klaar zijn als de Heer komt; er voor zorgen dat Hij ons aantreft in een staat en toestand die zijn goedkeuring kan wegdragen, “zodat u geen blaam treft op de dag van ons Heer Jezus Christus” (1 Kor. 1,8). Dat raagt van ons een moreel leven, een levenswandel die God welgevallig is (cf. 1 Tess. 4,1). Vooral de apostel Paulus spoort hiertoe aan. “Laten wij ons ontdoen van de werken der duisternis en ons wapenen met het licht. Laten wij ons behoorlijk gedragen als op klaarlichte dag, en ons onthouden van braspartijen en drinkgelagen, van ontucht en losbandigheid, van twist en nijd. Bekleedt u met de Heer Jezus Christus en koestert geen zondige begeerten meer” (Rom. 13,14)

Dit alles zal ons toelaten “stand te houden voor het aangezicht van de Mensenzoon” (Lc. 21,36).

Samengevat.

Naast de komst van Christus in de tijd (Kerstmis) geloven wij ook in de wederkomst van Christus op het einde van de tijd. Hij zal dan komen om zijn koninkrijk te vestigen en om alles te onderwerpen aan zijn heerschappij. Hij zal dan over elke mens het oordeel uitspreken. Intussen zien wij reikhalzend uit naar de wederkomst van de Heer en kunnen wij ons hierop voorbereiden door een christelijke levenswandel “om ongerept en onberispelijk voor de Heer te verschijnen” (Fil. 1,10).

Het paasfeest is een zeer oud feest.
Nog voor er sprake was van Jezus Christus vierden de Joden – de Israëlieten – reeds hun paasfeest. Het jaarlijkse paasfeest herinnerde hen aan drie grote gebeurtenissen in de geschiedenis van Israël:

• God die de Israëlieten van de 10de plaag te Egypte gespaard heeft doordat ze het bloed van een eenjarig lam moesten uitstrijken over de deurposten. (lees in de Bijbel het Boek Exodus,12 Over de instelling van het pascha).

“Deze dag moet gij tot een gedenkdag maken,
ge moet hem vieren als een feest ter ere van Jahwe, uw God.
Van geslacht tot geslacht
moet ge hem als een eeuwige instelling vieren.” (Ex.12,14)

• God liet de Israëlieten veilig vluchten uit de slavernij van Egypte onder leiding van Mozes en zijn broer Aäron.
• De doortocht door de rietzee van het Volk van Israël.

LEESTIP:

Het 12de hoofdstuk van het boek Exodus vertelt je alles over de instelling van het Joodse Paasmaal

God redde zo zijn uitverkoren volk van het juk van Farao en voerde het doorheen de woestijn naar het Beloofde Land. God had hen bevrijd uit een onderdrukking maar al snel vergaten zij deze wondere gebeurtenis en hielden ze zich bezig met hun eigen leventje. God kreeg als het ware ‘stank voor dank’.
Eeuwenlang traden er Profeten op, zoals Jesaja, Ezechiël, Jeremia, Esther, Hanna… Deze mannen en vrouwen riepen steeds weer de mensen op om God de lof en eer te brengen die Hij verdient. Het Volk Gods werd bemoedigd en aangespoord om een beter leven te leiden dat God behaagt. De profeten vroegen een ‘bekering’ van de mensen. Maar steeds vielen de mensen terug in hun oude gewoonten en zonden.

Met de komst van Jezus Christus in deze wereld zien we dat de Zoon van God alle profetieën vervult.
Jezus, die van alle eeuwigheid in de hemel was, daalde neer op een bepaalde plaats, in een bepaalde tijd op deze wereld! Deze menswording is geen evidentie! God hoefde geen mens te worden, maar Hij doet het toch uit Liefde voor ons! Hij komt van zijn hemelse troon en wordt mens zoals wij: een man van vlees en bloed. Deze grote gebeurtenis voor de geschiedenis vieren we met Kerstmis

Zalig en gelukkig Pasen! “Bedankt voor de bloemen!”

Deze woorden van Paus Johannes Paulus II klinken ons bekend in oren! Ook Paus Benedictus XVI houdt eraan om alle mensen een ‘Zalig Pasen’ te wensen!

Met Pasen vieren we de verrijzenis van Jezus Christus. Drie dagen ervoor werd de onschuldige Jezus op Goede Vrijdag gegeseld, bespot, gekruisigd en stierf Hij.

Het lam dat op het Joodse paasfeest werd geslacht is een voorafbeelding van het lijden en de dood van Jezus. Jezus werd geofferd op het kruis omwille van onze zonden. Op het kruis vergeeft Jezus ons!

De doortocht door de Rietzee was een voorafbeelding van Jezus die doorheen het lijden en de dood verrijst. Zo ook is ons doopsel een onderdompeling in het water om tot het nieuwe, eeuwige leven te komen dat Jezus voor ons heeft ontsloten door zijn verrijzenis.

FILMTIP:
The Passion of the Christ van Mel Gibson

Zoals een lam dat ter slachting wordt geleid,
zo werd Hij gefolterd en diep vernederd.
(Jes.53,7)

Nadat Jezus dood was haalde men Hem van het kruis en legde men hem in een graf. Jezus werd in een lijkwade gewikkeld en begraven. Fijne reukstoffen zoals mirre, aloë werden tussen de doeken gestrooid.
De boze farizeeërs lieten wachters plaatsen aan het graf uit vrees dat Jezus’ leerlingen zijn lichaam zouden stelen, zodat ze achteraf zouden kunnen zeggen: zie Hij is verrezen!

Maar in de vroege morgen van de derde dag (voor ons de Zondag) verliet Jezus zijn graf, dwars door de verzegelde steen en hij vertoonde zich niet aan de wachters! De soldaten zijn pas gaan lopen nadat een aardschudding hen opschrikte en de steen wegrolde!

“Vroeg in de morgen gingen vrouwen naar het graf.
Zij vonden de steen weggerold van het graf, gingen binnen,
maar vonden er het lichaam van de Heer Jezus niet.” (Lc.24,1-3)

Dat Jezus verrezen is bevestigen zijn apostelen en leerlingen en kunnen we nalezen in het Nieuwe Testament.

Wij verwachten soms zó weinig van onszelf, en soms zó veel van een ander en zelfs van God! De verrijzenis ligt in de mogelijkheid van God, en dus moeten we er niet aan twijfelen dat Jezus verrezen is!
Wanneer Christus niet is verrezen, is onze prediking zonder inhoud en ons geloof eveneens! (1 Kor.15,14)
Met Jezus’verrijzenis werd de hemel geopend en is de weg van het eeuwig leven al gebaand. Het is aan ons om Jezus achterna te gaan!
Christus is verrezen, Hij deed de dood teniet, alleluia!

De verrijzenis van Christus is het granietblok,

waarop ons geloof in Christus gevestigd is.

Daarom is Pasen de grootste feestdag van het kerkelijke jaar. Pasen herdenkt de triomf van de Godmens over de dood! De verrijzenis van Christus is tevens het voorbeeld voor onze opstanding uit de doden. Dankzij ons doopsel hebben wij deel aan het lijden en de dood van Christus en bezitten we het eeuwig leven! Alleluia!

Binnenkort viert de Kerk het jaarlijks wederkerende feest van ‘Sinksen’ of beter bekend als ‘Pinksteren.’ Het valt steeds op de 50^ste dag na de verrijzenis van Jezus.

Zoals bij de meeste kerkelijke feesten heeft ook Pinksteren joodse wortels. Bij het joodse Pasen (lees catechese over Pasen) vierde men het feest van de ongedesemde broden. Zeven weken later, de vijftigste dag, brachten boeren de eerste oogst als offergave mee naar Jeruzalem en vierden zij hun Pinksteren, een feest van vreugde en dank om de gave van de oogst die gerijpt was. Deze viering bracht telkens veel volk op de been en veel pelgrims in Jeruzalem.

Later werd het feest ook in verband gebracht met de gave van de tien geboden aan Mozes op de op de berg Sinaï.

Vijftig dagen na Pasen viert de Kerk dat de heilige Geest over de apostelen en leerlingen kwam en hen vervulde. Pinksteren en Pasen horen bij elkaar. Het pinksterfeest kan je beschouwen als het slotakkoord na vijftig dagen dank en vreugde om wat Jezus door zijn lijden, sterven en verrijzen voor ons gedaan heeft.

LEESTIP:

Het 2de hoofdstuk van de Handelingen van de APostelen vertelt het relaas van de komst van de H. Geest over de apostelen

Maar meer in het bijzonder gedenkt de Kerk op Pinksteren de gave van de heilige Geest. Die gave werd reeds door Jezus beloofd:

“Dit zeg ik u, terwijl ik nog bij u ben,
maar de Helper, de heilige Geest,
die de Vader in mijn Naam zal zenden,
Hij zal jullie alles duidelijk maken
en in herinnering brengen wat ik u gezegd heb.’(Joh.14,26)

Op de dag van Pinksteren werd de heilige Geest aan de gehele wereld geopenbaard. De evangelist Lucas verteld ons zeer gedetailleerd op welke wijze de apostelen vervuld werden van de Heilige Geest. Het relaas daarvan kunnen de lezen in de Handelingen van de Apostelen (hoofdstuk 2).

De apostelen hadden hun verblijf genomen in een grote bovenzaal te Jeruzalem. Elk ruim gebouwd huis in Jeruzalem (en elders in het Oosten) had zo’n een grote bovenzaal, omdat elke eigenaar verplicht was aan grote groepen vreemde pelgrims de gelegenheid te geven het Paasmaal te vieren. Ook op het Laatste Avondmaal bevond Jezus zich met zijn apostelen reeds in zo’n bovenzaal. Of de leerlingen met Pinksteren samenkwamen in dezelfde zaal … het is mogelijk!

Tijdens hun verblijf in de bovenzaal ontstond er plotseling een gedruis en stak er een hevige wind op. Vurige tongen kwamen uit de hemel neer en zetten zich op eenieder neer. Allen werden vervuld van de H. Geest.

Pinksteren kan daarom het geboortefeest van de Kerk genoemd worden. Christus schenkt de H. Geest aan de apostelen. Sinds die dag is de Geets werkzaam in de Kerk. Zij sterkt en stuwt haar; zij maar haar heilig; zij zendt haar op weg. De Geest is het levensprincipe in de Kerk: zoals de ziel een lichaam levend maakt, zo maakt de Geest de Kerk levend!

Wat doet die Heilige Geest?

Als we met Pinksteren naar de kerk gaan dan zien we dat de priester een vuurrood gewaad draagt. De kleur verwijst naar de Heilige Geest die als vuur over de leerlingen neerdaalde.

LEESTIP:

Lees de eerste encycliek van paus Benedictus XVI over de liefde:

Deus Caritas Est – God Is Liefde

De Heilige Geest is de Geest der waarheid (Joh. 16,13), de Geest des Heren (2 Kor. 3,17), Gods Geest (Rom. 8,9.14).
De Geest leert te geloven in Jezus Christus, het is de Geest die ons levend maakt tot kinderen van één Vader.
De vurige Pinkstergeest bewerkt eenheid onder de mensen, smeed haarden van Liefde, dat is Gods geest.
De Liefde heeft God in ons hart uitgestort door de heilige Geest die ons werd geschonken. (Rom. 5,5). Als wij tot hem bidden dan zal ons hart niet versteend en koud worden.

Als we in ons leven twijfelen omtrent het christelijke geloof, dan kunnen we tot de heilige Geest bidden opdat Hij ons de gave geeft om meer te geloven in de Verrezene. Een eenvoudige methode kan zijn om in je binnenste (aan de bushalte) of zachtjes fluisterend (als je alleen bent) meerdere malen traag de naam van de Heilige Geest te aanroepen op het ritme van je ademhaling: “Kom, Heilige Geest”

De Heilige Geest
schenkt en bevestigd
het geloof
in de Verrezen Christus.

De H. Geest en ik?

Sint-Paulus schreef veel over de H. Geest in zijn brieven aan de Galaten en de Korintiërs:

‘de vrucht van de Geest is liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtheid, ingetogenheid.’ (Gal.5,22)

Gods’ geest is niet ver weg, als jij wil kan Hij ook in jou zijn woning vinden:

Weet je dan niet dat je een tempel van God bent en dat de Geest van God in uw midden woont? Indien iemand Gods tempel vernietigt, zal God hem vernietigen, want Gods tempel is heilig – en die tempel ben je zelf’. (1 Kor.3,16)

Bij het doopsel in de kerk ontvangt de dopeling de heilige Geest. De dopeling ontvangt de genade om het geloof in Jezus Christus te belijden.

Ook het Vormsel, dat vele jongeren jaarlijks ontvangen, staat in het teken van de Heilige Geest. De Kerk zegt hierover: “In het sacrament van het Vormsel ontvangen de gedoopten een bijzondere kracht van de heilige Geest en zijn zij daarom strenger gehouden om als waarachtige getuigen van Christus door hun werk en hun woord het geloof te verspreiden en te verdedigen.”
De vormeling wordt op het voorhoofd gezalfd waardoor hij/zij een merkteken meekrijgt. “Ontvang het zegel van de Heilige Geest, de gave Gods.” Het betekent dat de pas gevormde christen Christus nu volledig toebehoort en voor altijd in Zijn dienst wil staan.

“Kom, Schepper Geest, daal tot ons neer, houdt Gij bij ons uw intocht Heer!
Vervul het hart dat U verblijdt, met hemelse barmhartigheid.”

Wie of wat zijn engelen?

Het woord ‘engel’ stamt af van het Latijnse angelus, wat zelf afgeleid is van het Grieks ángelos, wat allebei ‘boodschapper’ betekent. Ook het Hebreeuwse woord mal’ach betekent ‘boodschapper’.
Een goede omschrijving van wie de engelen zijn lezen we in het Compendium van de Katechismus van de Katholieke Kerk:
De engelen zijn louter geestelijke schepselen, niet lichamelijk, onzichtbare, onsterfelijke, persoonlijke wezens, begiftigd met verstand en wil. Terwijl zij God voortdurend aanschouwen van aangezicht tot aangezicht, verheerlijken zij Hem, dienen zij Hem, en zijn Zij zijn boodschappers bij de vervulling van de heilszending voor alle mensen.

Wat doen de engelen?

De engelen hebben verschillende taken. Eén ervan is ondertussen al duidelijk geworden: zij zijn de boodschappers van God. Zij worden uitgezonden om mensen een boodschap te brengen van God of een opdracht te volbrengen in naam van God.

Zij dienen en aanbidden God, dat zijn de Serafijnen en Cherubijnen. Zij dienen ook de mensen; zij beschermen hen en ‘dragen hen op handen’: dat is vooral de taak van de beschermengelen.

Zoals de aartsengel Michaël zijn ook strijders die strijd voeren tegen de kwade geesten.
En in het Oude Testament zijn zij ook uitvoerders van Gods besluiten en oordelen.
Zij zouden zich steeds in Gods nabijheid bevinden, waarbij de serafijnen het dichts staan bij de troon van God.

Het aantal engelen zou astronomisch groot zijn: er wordt in de Bijbel gesproken over tienduizenden maal tienduizenden. Letterlijk genomen zou dit al een aantal van honderd miljoen engelen opleveren. Jezus sprak bij zijn arrestatie in Getsemane over enige legioenen engelen.

Ook zou er een bepaalde rangorde zijn onder de engelen. Dionysius de Areopagiet, die grote invloed had op de volksdevotie, deelde de engelen in rangen in: Engelen, Aartsengelen, Sferen, Krachten, Koninkrijken, Heerschappijen, Tronen, Cherubijnen, Serafijnen.

In deze catechese concentreren we ons enkel op de aartsengelen en de bewaarengelen. De aartsengelen zijn Gabriël, Michaël en Rafaël. We nodigen u uit om kort met hen kennis te maken. Neem gerust je Bijbel en lees met ons mee..

Gabriël.

De engel Gabriël is Gods boodschapper bij uitstek. We zien hem dan ook meermaals optreden in de Bijbel, zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament.

In het Oude Testament komen we hem tegen in het boek Daniël. Hoofdstuk 8, vers 15-26 van dit boek verhaalt over een visioen van de profeet Daniël. Daarin verschijnt hem iemand ‘die er uit zag als een man’. Een stem vanuit de verte beveelt Gabriël ervoor te zorgen dat Daniël zijn visioen begrijpt.
In hoofdstuk 9, vers 21, vliegt Gabriël tijdens het gebed van Daniël naar hem toe om uitleg te geven over hoe en wanneer God de zonden van Israël zal vergeven.

In het Nieuwe Testament komt Gabriël ook tweemaal voor, in het evangelie volgens Lucas.
In hoofdstuk 1, vers 11-20, lezen we de aankondiging van de geboorte van Johannes de Doper. Zacharias vraagt of hij wel zeker kan zijn van deze aanstaande geboorte. De engel antwoordt: “Ik ben Gabriël die voor Gods aanschijn staat, en ik ben gezonden om om u te spreken en u deze blijde boodschap aan te kondigen …”De voor ons, christenen, belangrijkste rol van de engel Gabriël is zijn in hoofdstuk 1, vers 26-38 van hetzelfde evangelie volgens Lucas, beschreven aankondiging aan Maria van haar aanstaande maagdelijke zwangerschap
en de geboorte van Jezus ‘die de Zoon van de Allerhoogste’ zal worden genoemd. De christelijke terminologie voor deze aankondiging is ‘Annunciatie’ of ‘Aankondiging aan Maria’.

Het eerste deel van het Weesgegroet is gebaseerd op de woorden die Gabriël toen tot Maria gesproken heeft:

Wees gegroet Maria,
vol van genade,
de Heer is met u.
Gezegend zijt gij
boven alle vrouwen,
en gezegend is de vrucht van uw lichaam, Jezus.

Rafaël.

Rafaël is een Hebreeuws woord dat ‘God heeft genezen’ betekent. Hij komt alleen voor in het boek Tobit (hoofdstuk 5 en verder). Daar vergezelt hij de jonge Tobias, zoon van Tobit, op zijn gevaarlijke reizen. Dankzij Rafaël slaagt Tobias er ook in om zijn vrouw Sara en ook zijn vader Tobit, die blind geworden was, weer kan genezen. Pas helemaal op het einde van deze wonderlijke gebeurtenissen maakt Rafaël zijn ware identiteit bekend.

Dit zijn enkele van zijn woorden:
“Toen u bad, u en uw schoondochter Sara, heb ik uw gebed onder de aandacht van de Heilige gebracht. Ik was het ook die, toen u de doden begroef, u nabij was. Ook toen u zonder dralen opstond en uw maaltijd liet staan om een dode te begraven, is doe goede daad me niet ontgaan, maar was ik bij u. En daarom heeft God me gezonden om u te genezen, evenals uw schoondochter Sara. Ik en Rafaël, een van de zeven heilige engelen die de gebeden van de heiligen opdragen en toegang hebben tot de heerlijke troon van de Heilige.”

Michaël.

De naam van de aartsengel Michaël komt voor in het Oude Testament. In het boek Daniël, hoofdstuk 10, vers 13, wordt hij beschreven als de voornaamste der vorsten en de beschermer van het vrome Israël. De engel geeft er aan Daniël de kracht die hij nodig heeft om zijn zending verder te zetten.

In het Nieuwe Testament wordt de engel Michaël tweemaal vernoemd. De eerste keer in de brief van Judas, vers 9. Bekender is de passage in de Openbaring van Johannes, hoofdstuk 12, vers 7-12: hier wordt visioen verteld van de strijd tussen Michaël en de draak. Dat verklaard waarom de aartsengel Michaël vaak afgebeeld wordt als een strijden, met het zwaard in de hand en een draak aan zijn voeten.

De feestdag van de aartsengelen valt op 29 september.

Heilige aartsengel Michaël,
verdedig ons in de strijd,
wees onze bescherming tegen
de boosheid en de listen van de duivel.
Wij smeken ootmoedig
dat God hem zijn macht doet gevoelen.
En Gij, vorst der hemelse legerscharen,
drijf Satan en de andere boze geesten,
die tot verderf van de zielen
over de wereld rondgaan,
door de goddelijke kracht in de hel terug.
Amen.

De bewaarengelen.

Vanaf onze geboorte tot onze dood worden wij omringd door de bescherming en de voorspraak van de engelen. Iedere gelovige wordt terzijde gestaan door een engel, zijn bewaarengel, om hem als een behoeder en herder naar hèt leven te leiden.

Pater Pio zag zijn engelbewaarder en sprak met hem. Paus Pius XI en Johannes XXIII gaven hun engelbewaarder boodschappen, anderen geven hem een naam, velen bidden vaak tot hun engelbewaarder.

Heilige engel van God, broeder en vriend, beschermer van mijn lichaam en mijn ziel. Innig bid en smeek ik u: weer van mij alle gevaar en verleiding; ontvlam in mij liefde voor de Heilige Drie-eenheid, die mij aan u toevertrouwde; en leid mij op de weg van het heil tot het eeuwig leven. Amen.

Een gevallen engel: Satan

Toen Adam en Eva zich door hun zonde van ongehoorzaamheid onttrokken aan de wil van God dan lezen we in het boek Genesis ook hoe zij daartoe aangezet werden door een verleidelijke en bedrieglijke stem, in de gedaante van een slang. De Schrift en de overlevering van de Kerk zien in dit wezen een gevallen engel, Satan of duivel geheten (Joh. 8, 44; Apok. 12, 9).

De Kerk leert dat Satan aanvankelijk een door God geschapen, goede engel is geweest. Maar samen met andere engelen heeft hij tegen God gezondigd (2 Petr. 2, 4). Deze “zondeval” betekent dat deze engelen in vrijheid gekozen hebben tégen God. Zij hebben God en zijn rijk radicaal en onherroepelijk afgewezen. De duivel wil zelf God zijn, zijn macht en zijn plaats innemen. Daarin bestaat zijn zonde.

Sindsdien laat de duivel niet af te strijden tegen God en allen die zich tot Christus belijden. De duivel, die “zondigt vanaf het begin” (1 Joh. 3, 8) blijft de mensen voortdurend misleiden; hij blijft een wig drijven tussen God en de mensen, net zoals hij geprobeerd heeft Jezus af te houden van de zending die Hij van de Vader gekregen had (Vgl. Mt. 4, 1-11). “De Zoon van God is juist gekomen om het werk van de duivel ongedaan te maken” (1 Joh. 3, 8). Het werk met de ernstigste gevolgen is de leugenachtige verleiding geweest die de mens ertoe gebracht heeft ongehoorzaam te zijn aan God.

De macht van de Satan is echter niet oneindig. Hij is maar een schepsel, machtig op grond van het feit dat hij louter geest is, maar nog altijd een schepsel: hij kan de grondvesting van het rijk van God niet verhinderen. Hoewel Satan in de wereld werkzaam is uit haat jegens God en zijn rijk in Jezus Christus, en zijn handelen zware schade toebrengt – van geestelijke en zelfs indirect van fysieke aard – aan iedere mens afzonderlijk en aan de maatschappij in haar geheel, wordt dit handelen toegelaten door de goddelijke voorzienigheid, die met kracht en met zachte hand de geschiedenis van de mens en de wereld leidt.
Het toelaten door God van het handelen van de duivel is een groot mysterie, maar “wij weten dat God in alles het heil bevordert van die Hem liefhebben” (Rom. 8, 28).

De catacomben: korte inleiding.

Wie ooit naar Rome is gereisd heeft ze ongetwijfeld bezocht: de catacomben. Her en der verspreid rondom de oude stadsmuren liggen ze verborgen diep onder het aardoppervlak. Ze ontstonden op het eind van de tweede eeuw als ondergrondse begraafplaats ten dienste van de nog jonge christelijke geloofsgemeenschap.

Het zachte tufgesteente in de Romeinse ondergrond liet toe, om zonder al te veel inspanning, een heel netwerk van onderaardse gaanderijen uit te graven. Door het contact met de lucht werd het tufgesteente hard zodat stevige muren en plafonds ontstonden.

In de wanden aan weerzijden van de gaanderijen werden nissen uitgehold die dienst deden als graf. Was de beschikbare ruimte opgebruikt dan groef men verder, in de diepte of in de breedte. Verticale schachten zorgden voor de toevoer van licht en lucht.
Het is een hardnekkig misverstand dat de catacomben dienst deden als schuilplaats voor de eerste christenen tijdens de vervolgingen. De smalle en benauwende gaanderijen, met slechts hier en daar een kleine uitsparing die als grafkamer of kapel dienst kon doen, waren echter nauwelijks geschikt om aan duizenden christenen een veilig vluchtoord te bieden. Bovendien was het bestaan van deze ondergrondse gaanderijen algemeen bekend en wist ook de heidense vervolger van het bestaan ervan.

Om de viering van deze heiligen te vergemakkelijken verrichte men soms verbouwingen om kleine ondergrondse gebedsruimtes te creëren. Toen na enkele eeuwen ook deze relieken een nieuw onderkomen vonden in bovengrondse basilieken geraakten de catacomben in de vergetelheid. Pas in de 16^de eeuw werden ze als bij toeval herontdekt om sindsdien systematisch uitgegraven en onderzocht te worden.

Rome telt in totaal zo’n 20-tal catacomben, met in totaal tientallen kilometers gaanderijen, verspreid over meerdere niveaus of verdiepingen, die om en bij de 750.000 graven tellen.

Christus in de catacomben.

Naast de vele nissen in de muren bevatten de catacomben ook ruimere grafkamers of kleine kapellen die de mogelijkheid bieden om de eucharistie te vieren ter gedachtenis van de overledenen en de heiligen. Vaak werden ze fraai versierd werden met
fresco’s.Deze muurschilderingen behoren tot de oudste uitingen van christelijke kunst en zijn daarom van groot belang. Hun onderwerpen zijn aangepast aan de functie als begraafplaats. Vele fresco’s hebben dan ook als thema: leven en dood, het eeuwig leven, de verrijzenis, de doop en de eucharistie.

Het is opvallend hoe in de schilderingen van de catacomben Christus een prominente plaats inneemt. Maar dat mag ons niet verwonderen.

In Christus heeft de christen, door zijn geloof en door de sacramenten, het Leven gevonden. Door de doop werd hij deelachtig gemaakt aan Christus’ dood en verrijzenis. In Christus werd hij verlost en heeft hij perspectief op het eeuwig leven.

Wanneer de christenen van de Oudheid hun doden begroeven, dan is het ook logisch dat zij aan Christus denken. Hij is het die hen geleiden zal naar het eeuwig vaderland. Of zoals een van de vele grafschriften het uitdrukt: ‘Tauta o bios – Ziehier ons leven

Moeder en Kind.

Een eerste reeks afbeeldingen die we vaak aantreffen in de catacomben zijn deze die – in brede zin – onder de noemer van het Kerstgebeuren kunnen rangschikken. Bijzonder is de reeds sterk vervaagde afbeelding die we nog kunnen bekijken in de catacombe van Priscilla.

We zien de profeet Bileam die naar een ster wijst en daarnaast zien we de contouren van Maria met het Kind Jezus. Deze afbeelding gaat terug op het boek Numeri (24,15-17) waarin de profeet Bileam de komst van een Koning voorspelt voor het volk Israël:

“Dit is de Godspraak van Bileam, zoon van Beor, … de godspraak van de man die geheimen mocht zien, de godspraak van hem die God hoort spreken …. Ik zie hem, maar niet in het heden; ik aanschouw hem, maar niet van nabij: een ster komt op uit Jakob, een scepter rijst op uit Israël”.

De vervulling van deze profetie in de ster die door de drie wijzen uit het Oosten werd gevolgd (Mt. 2,2) ligt voor de hand

Een ander type afbeelding dat hierbij aansluit is deze waarbij Maria haar Kind toont aan de toeschouwer. Het is het type dat we later ook vaak zullen terug zien op de iconen van de Oosterse Kerk. Dit fresco dateert van de eerste helft van de vierde eeuw.

De Goede Herder.

In meerdere catacomben zie we ook de vaak terugkerende afbeelding van Christus als de Goede Herder. Dit mortief is op zich niet nieuw. Ook de heidense fresco’s uit die tijd kenden de afbeelding van de herder met een lam op zijn schouders als een herinnering of verwijzing naar het idyllische en zorgeloze leven op het platte land.

De eerste christenen zullen deze afbeelding overnemen maar dan vooral als herinnering aan de Goede Herder, zoals Jezus zichzelf noemt in het Johannes Evangelie:

“Ik ben de Goede Herder. De Goeder Herder geeft zijn leven voor zijn schapen. Maar de huurling, die geen herder is … laat de schapen in de steek en vlucht weg: de wolf rooft ze en jaagt ze uiteen. Hij is dan ook maar een huurling en heeft geen hart voor de schapen. Ik ben de Goede Herder. Ik ken de mijnen en de mijnen kennen Mij, zoals de Vader Mij kent en Ik de vader. Ik geef mijn leven voor de schapen” (Joh 10,11-15).

We wijzen hier meteen ook op een bijzonder detail: in deze afbeelding van de Goede Herder, zoals in de meeste afbeeldingen die we aantreffen in de catacomben, is Christus weergegeven als een jonge man, met korte haren en zonder baard. Dat is zeer opmerkelijk. Het wijst er op dat pas vanaf de vierde en vijfde eeuw Christus wordt afgebeeld als een man met baard en lange haren.

De Heer van het (eeuwig) leven.

De catacomben zijn, zoals we in het begin reeds duidelijk hebben gemaakt, in wezen een begraafplaats. In hun versieringen stonden de vroege christelijke kunstenaars dan ook vaak stil bij het thema van leven en dood. Stelden zij daarbij ook Christus in beeld, dan inspireerde men zich vaak ook aan de vele evangeliepassages waarin Christus op de voorgrond treedt als Heer van het (eeuwig) leven.

In de eerste plaats denken we dan aan de ontmoeting van Jezus met de Samaritaanse vrouw, zoals Johannes die beschreven heeft in het vierde hoofdstuk van zijn Evangelie:

“Iedereen die van dit water drinkt, krijgt weer dorst, maar wie van het water drinkt dat Ik hem zal geven, krijgt in eeuwigheid geen dorst meer” (Joh 4,13-14).

Inderdaad, Christus is het levend water: Hij geeft het eeuwig leven. Wat is er mooier om aan terug te denken op een begraafplaats dan deze passage? Mensen hebben gezwoegd en gewerkt, zij hebben gedorst naar levensvervulling en zingeving. In Christus wordt hun verlangen ten volle verzadigd.

Nog zo’n evangelische passage is de opwekking van Lazarus, de goede vriend van Jezus en de broer van Marta en Maria. Jezus was op weg om de zieke Lazarus te bezoeken, maar bij aankomst was hij al gestorven en begraven.

“Bij zijn aankomst bevond Jezus dat hij al vier dagen in het graf lag. … Jezus zei tot Maria: Uw broer zal verrijzen …. Ik ben de verrijzenis en het leven. Wie in Mij gelooft, zal leven, ook al is Hij gestorven en ieder die leeft in geloof aan Mij, zal in eeuwigheid niet sterven” (Joh 11,17.23.25-26).

Deze woorden klinken als een belofte, een hoopvol perspectief. Deze belofte hielden de eerste christenen ook in herinnering toen ze hun doden begroeven in de catacomben.

De eerste baard van Christus.

In de catacombe van Comodilla wordt nog een bijzonder fresco bewaard. We vertelden reeds hoe de meeste afbeeldingen in de catacomben Christus voorstellen als een jonge man.

In deze catacombe vinden we nu ook een van de eerste fresco’s waarop Christus wordt afgebeeld zoals hij ons het meest vertrouwd is: als ene volwassen man, met lange haren en een baard.

Links en rechts van de afbeelding zien we de Griekse letters alfa en omega. Een verwijzing naar Openbaring 1,8:
“Ik ben de alfa en de omega, zegt God de heer, Hij die is en die was en die komt, de Albeheerser”.

Het fresco dateert van het einde van de vierde of het begin van de vijfde eeuw.

Christus als Leraar.

Op weer andere fresco’s staat Christus afgebeeld tezamen met zijn apostelen. Wat we hier zien is geen afbeelding van het Laatste avondmaal, maar wel Christus in de rol van de Leraar, als Diegene die zijn apostelen onderricht. Opvallend is weer hoe Jezus wordt afgebeeld als jongeman, typisch voor de fresco’s uit de derde eeuw.

Heel vaak krijgt de katholieke Kerk het verwijt dat ze de evolutieleer van Darwin niet aanvaardt. Wat is daar wel en niet van aan? In wat volgt formuleren we enkele stellingen en zetten we kort het katholiek standpunt uiteen.

Stelling 1: Rome verbiedt haar gelovigen om de leer van Darwin aan te nemen.

Nergens, niet in encyclieken, niet in de Catechismus van de katholieke Kerk, in geen enkele officiële toespraak die uit Rome komt, wordt geëist je als katholiek gelovige de leer van Darwin moet verwerpen.
Maar Rome zegt ook niet expliciet dat haar gelovigen het moeten aannemen. En waarom niet? Omdat de evolutieleer ver van het geloofsleven van de christenen staat. Het is geen onderwerp dat wezenlijk deel uitmaakt van het christelijke leven.
De eerste bekommernis van de katholieke Kerk is dat haar gelovigen een waarachtig christelijk leven zouden leiden met Jezus Christus als leidsman ten leven; dat zij het Evangelie zouden beleven in gemeenschap met de hele Kerk.
De Kerk concentreert zich dus anno 2010 op haar kerntaken. En toch hoor je van tijd een pauselijke uitspraak over de schepping en de evolutie om het christelijke scheppingsgeloof helder te krijgen te midden van velerlei opvattingen over het ontstaan van het leven op aarde.

Stelling 2: Wat zegt de Kerk precies over de aanvaardbaarheid van de evolutietheorie?

Een Vlaamse krant verweet paus Benedictus XVI in 2007 zich af te zetten tegenover de leer van Darwin. Hetzelfde artikel zegt dat Johannes Paulus II deze wel omarmde en dat zijn opvolger het nu verwerpt.

Wat zei paus Johannes Paulus II?

In een toespraak van 1985 zei hij “dat het kerkelijk leergezag niet verbiedt dat die leer over de evolutie het voorwerp mag zijn van opzoekingen en discussie in de mate dat de opzoekingen zich beperken tot de oorsprong van het lichaam van de mens vanuit een reeds bestaande en levende stof, want betreffende de ziel, verplicht het katholiek geloof ons voor te houden dat die onmiddellijk door God is geschapen.”

En ook: “het goed begrepen geloof in de schepping en de goed begrepen leer over de evolutie zijn niet tegenstrijdig: de schepping doet zich, in het licht van de evolutie, voor als een voortdurende schepping (creatio continua): hierin wordt God met de ogen van het geloof zichtbaar als Schepper van hemel en aarde.

Wat zegt paus Benedictus XVI? In zijn boek Schepping en evolutie onderstreept paus Benedictus XVI de tekortkomingen van de leer van Darwin, omdat deze fundamentele vragen over de schepping onbeantwoord laat.

Conclusie: beide pausen wijzen op de gebreken van de leer van Darwin om volledig acceptabel te zijn voor een christelijke scheppingsleer. Het darwinisme heeft zich beperkt tot hoe het leven is ontstaan op deze aarde. Het is een verdienstelijke poging van Darwin maar ze is onvolledig om geheel samen te vallen met een katholieke visie op de schepping.

Stelling 3: Rome zegt schepping, Darwin zegt evolutie.

Deze tegenstelling is vals. Voor de Kerk is het concept evolutie immers van een andere orde dan het concept schepping.

Het concept evolutie gaat over de wijze waarop het leven is ontstaan, hoe levende wezens zich hebben ontwikkeld doorheen de tijd. Vóór Darwin hadden christelijke denkers reeds al nagedacht over de ontwikkelingen in de schepping. We denken aan de heilige Hildegard von Bingen in de 12^de eeuw, aan Sint–Bonaventura in de 13^de eeuw. Evolutie voor deze grote christelijke auteurs was de progressieve ontwikkeling van de schepping doorheen de tijd, samengevat als creatio continua. Vooral nu, na Darwin, is er een verenging van het begrip evolutie tot de ontwikkeling van soort naar soort.

Stelling 4: De mens heeft een gemeenschappelijke voorouder met de aap.

Deze stelling strookt niet met de katholieke visie op de mens. Voor een katholiek heeft God alle wezens geschapen.

De mens echter heeft een unieke plaats binnen het scheppingsgebeuren. De mens is immers geschapen naar het Beeld en de Gelijkenis met God (Gen 1,26).

In zichzelf verenigt de mens de geestelijke en de stoffelijke wereld. De mens is bovendien als man en vrouw geschapen. Bij de schepping heeft God de mens in zijn vriendschap aangenomen.
De Kerk zegt dat de mens als persoon geen familie kan zijn van de aap. De mens heeft een unieke status binnen de wereld van al het geschapene.
De mens valt niet samen met zijn lichaam zoals bij de dieren. De mens onderscheidt zich van dieren door te kijken naar de toekomst, te grasduinen in het verleden. We zetten solidariteitsacties op touw; we hebben herinneringen, we kennen vreugde, pijn, verdriet, hoop, geloof. We kunnen deugdzaam leven: zelfbeheersing, je eigen wil opzij zetten voor een ander, geduld oefenen,… Kortom de mens is een persoon bestaande uit een eenheid van geest, ziel en lichaam.

Darwin maakt dat belangrijk onderscheid tussen lichaam en ziel niet wanneer hij het heeft over de mens. Dit wijst op een al te materialistische visie op de mens.

Stelling 5: De evolutieleer is een bewezen theorie, ook al moet er op nog onderzoek gedaan worden naar onzekerheden en details.

Aanhangers van het darwinisme claimen dat de evolutieleer al bewezen is. Voor de katholieke Kerk is de evolutietheorie meer dan een hypothese maar het is en blijft een theorie. Wat bedoelen we met een theorie?

Een theorie is een metawetenschappelijke uitwerking, onderscheiden van de resultaten van de waarneming, maar wel daaraan verwant. Zo wordt een geheel aan feiten en gegevens, die onafhankelijk van elkaar staan, in een integrale uitleg geïnterpreteerd en met elkaar in verband gebracht. De theorie bewijst haar waarde in de mate waarin zij voor falsificatie of verificatie vatbaar is. Daar waar de bewijzen ontbreken is zij ontoereikend.

Indien Darwin gelijk had door te stellen dat er een evolutie is van meer primitievere soorten naar hogere levensvormen tot zelfs de mens, dan moet je met fossielen voor de dag komen die deze geëvolueerde tussenvormen hebben aangenomen. Tot op heden is dat niet gebeurt.

In die zin zal de Kerk nooit één bepaalde theorie inzake evolutie claimen voor haar gelovigen omdat geen enkele ervan 100 % sluitend is

. Bovendien hoeft de Kerk dit ook niet te doen omdat dit onderwerp een nevenkwestie is. De openbaring in Christus hangt er niet wezenlijk van af!

Stelling 6: Indien Rome Darwins theorie niet verdedigt, dan verdedigt ze wel het Intelligent Design (ID).

Helaas is deze stelling fout. De katholieke Kerk kiest noch partij voor de ene, noch voor de andere theorie omdat ze allebei aspecten van de christelijke scheppingsleer bevatten maar niet voldoende zijn voor de christelijke opvattingen inzake schepping en evolutie. Paus Benedictus XVI heeft duidelijk gezegd dat het concept Intelligent Design ook tekortkomingen heeft, net zoals Darwins opvattingen.

Wat zegt de Kerk? Als ID echt de Bijbel letterlijk zou lezen dan zou ze die intelligente oorzaak ook een naam geven. Dan zou ze moeten spreken van van God en niet louter van ID. In de Bijbel komt het woord Intelligent Design nergens voor. Bovendien zwijgt ID over de aard van deze intelligentie.

De Kerk ziet de mens als een goddelijk project. De mens is geen vergissing of het resultaat van een blind toeval, zoals het neodarwinisme zegt. De mens is een vrucht van de goddelijke liefde. In Bijbelse taal van God die tot de mensheid spreekt kunnen wij Hem danken en zeggen: Ja, Vader, Gij hebt mij gewild.

De geloofsbelijdenis

Misschien denk je wel: ‘Heb ik wel een geloofsbelijdenis nodig?’ Kan het niet voldoende zijn als ik zeg ‘Ik geloof in God’, of ‘ik geloof in Jezus’, of nog: ‘ik geloof in het Evangelie’? Ik heb niet méér nodig dan dat om te kunnen zeggen dat ik christen ben. En als daar nog iets bij komt dan maak ik zelf wel uit wat.

Ergens is dat wel juist. Jezus vroeg aan de mensen die Hij tegenkwam ook niet de 12 artikelen van het geloof. De mensen, de zieken en zondaars, zeiden eenvoudigweg: ‘Ik geloof’. en voor Jezus was dat voldoende om hen te vergeven en naar lichaam en geest te genezen.

Voor Jezus was het voldoende. Maar is het ook werkbaar voor ons? Plaats enkele mensen bij elkaar om te spreken over het Evangelie of het geloof en al gauw kom je in discussies terecht en duiken er meningsverschillen op.

Zodoende groeide er in de loop van de tweede en de derde eeuw steeds meer de nood om de belangrijkste zaken van wat de geloofstraditie leerde eens op schrift te zetten. Want er kan maar één waarheid zijn over God, Jezus en het geloof.

Een mijlpaal in dit proces is het concilie van Nicea (325) en van Constantinopel (381) geweest. De concilievaders formuleerden er de basisbeginselen van ons geloof en verwierpen afwijkende standpunten.

Zo kwam de geloofsbelijdenis tot stand die we tot op heden nog in onze liturgie gebruiken. Een van de ‘artikelen’ ervan handelt over de Kerk: ik geloof in de ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk. Wat bedoelde zij daar mee?

De ene Kerk.

De Kerk is één. Dat wil zeggen dat de Kerk enkelvoudig is en niet meervoudig. er kunnen niet meerdere Kerken zijn. Er is immers één God en één Heer Jezus Christus. Er is tevens maar één geloof.

Daarom kan er ook maar één Kerk zijn. Want de Kerk is immers het lichaam van Christus waarvan Hij het hoofd is (Ef 1,23-24). Kan Christus het hoofd zijn van meerdere lichamen? Natuurlijk niet! Er kan dus maar één lichaam (de Kerk) zijn en één hoofd (Christus).

De ene Kerk is zoals de lijfrok van Jezus die uit één geheel geweven was en niet verscheurd mag worden. (Joh 19,23-24). Wie de Kerk verscheurt, die verscheurt ook Christus.
De eenheid van de Kerk komt tot uiting in het herderschap van de bisschop van Rome, de paus, over de gehele Kerk. Hij is immers de opvolger van Petrus tot wie Christus had gezegd: ‘Gij zijt Petrus en op deze steenrots zal Ik mijn Kerk bouwen’ (Mt 16,18). En bij Johannes horen Jezus tot Petrus zeggen: ‘Weid mijn lammeren, hoed mijn schapen’ (Joh 19, 16-17).

‘Gij zijt Petrus en op deze steenrots zal Ik mijn Kerk bouwen’ (Mt 16,18). Tu es Petrus …. We lezen het in metershoge letters in de koepel van de Sint-Pietersbasiliek te Rome.

Wat Jezus hier tot Petrus heeft gezegd is zelfs op een zeer letterlijke wijze werkelijkheid geworden. De eerste basiliek werd in 324 door keizer Constantijn opgetrokken boven het graf van de apostel Petrus die vlakbij in het circus van Nero was terechtgesteld.
In de zestiende eeuw kwam de huidige basiliek in de plaats, maar nog steeds staat het altaar van de basiliek loodrecht boven Petrus’ graf.

De heilige Kerk.

De Kerk heilig? Laat me niet lachen. Heeft zowel haar verre en recente geschiedenis niet aangetoond dat de Kerk helemaal niet heilig is en net zo goed als andere instellingen vatbaar is voor verderf, immoraliteit, hypocrisie, corruptie?

De Kerk is zeker een menselijke werkelijkheid. Ze bestaat uit mensen, zoals jij en ik, die beperkt zijn en hun fouten en tekorten kennen.

Maar de heiligheid van de Kerk is niet gefundeerd op een morele zuiverheid of op de volmaaktheid van een ethische levenswandel. Heiligheid is niet het gevolg van moraliteit. De moraliteit behoort veeleer het gevolg te zijn van de heiligheid!

De geboorte van de Kerk uit Christus’ zijde.

De Kerk als zuivere Bruid van Christus.(Ef. 5,27)

De Kerk is ook heilig omdat de heilige Geest aanwezig is en werkzaam is in en door de Kerk.

Aan de christenen van Efeze schreef Paulus: “Zo zijt gij dus geen vreemdelingen en ontheemden meer, maar medeburgers van de heiligen en huisgenoten van God, gebouwd op het fundament van de apostelen en profeten, terwijl de sluitsteen Christus Jezus zelf is, die het hele bouwwerk in zijn voegen houdt. In Hem groeit het uit tot een heilige tempel in de Heer. In Hem wordt ook gij mee opgebouwd tot een woonstede van God, in de Geest” (Ef 2,19-22).

Maar wat Paulus zegt van de Kerk in haar geheel kan ook gezegd worden van elke gelovige afzonderlijk. Is immers niet élke gelovige door het doopsel met Christus verbonden en door de instorting van de heilige Geest geheiligd?

Daarom dat we geregeld kunnen merken hoe in het Nieuwe Testament de christenen elkaar ‘heiligen’ noemen. Daarom kan Paulus zeggen dat de Kerk een Kerk van heiligen is, een heilige gemeenschap.

Leeswijzer: Hand. 9,13; 20,32; Rom 1,7; 12,13; 1 Kor 6,1; 14,33; 16,1; 2 Kor 8,4.

De katholieke Kerk.

‘Katholiek’ is in oorsprong een Grieks woord dat ‘over het geheel verspreid’ betekent. Universeel verspreid zouden we vandaag de dag zeggen. Het is dus eerder een geografisch principe waarmee aangeduid wordt dat de éne overal aanwezig is. Daarom spreken we beter van de Kerk ‘in’ eerder dan van de Kerk ‘van’. Zo is het juist te zeggen de Kerk ‘in’ Vlaanderen dan de Kerk ‘van’ Vlaanderen. Nationale of volkskundige grenzen kunnen de Kerk niet verdelen. Het blijft altijd die éne Kerk, maar wel een Kerk die zich overal ter wereld heeft ingeplant.

De katholiciteit of universaliteit van de Kerk houdt niet alleen in dat het geloof van de Kerk overal verspreid is, maar betekent vooral dat men overal hetzelfde geloof aantreft. Of het nu de oude kerken van Europa zijn, of de jonge kerken in de ontwikelingslanden, overal treft met één en hetzelfde katholieke geloof aan. En dat is een soort garantiebewijs: als ik merk dat mijn geloof overeenstet met hetgeloof van de wereldkerk, dan kan ik er van op aan dat ik me op het juiste spoor bevindt en het rechte geloof aanhang.

De apostolische Kerk.

De Kerk valt niet uit de lucht maar staat geworteld in een traditie. Die traditie vindt zijn oorsprong bij Jezus zelf die aan zijn apostelen de opdracht gegeven heeft zijn zending op aarde verder te zetten. De apostelen waren de leerlingen van Jezus, zij werden door Hem onderricht, en wat zij van Hem gezien en gehoord hebben, dat hebben ze op hun beurt doorgegeven aan hun opvolgers de bisschoppen.

Zo ontstaat er ’traditie’, van het het Latijnse werkwoord tradere dat ‘doorgeven’ of ‘overhandigen’ betekent.

Doorheen de geschiedenis van de Kerk, van generatie op generatie, werd zo de schriftelijke en mondelinge leer van de apostelen (die zij zelf van Jezus hadden ontvangen) ontvangen en weer doorgegeven. Die traditie noemen we de apostolische traditie.

We noemen de Kerk dan ook apostolisch naarmate zij kan aantonen dat er een onderbroken continuïteit bestaat tussen het geloof dat zij verkondigt en de traditie die er aan voorafgaat.

Ook dit is een soort garantiebewijs: in zover haar prediking en leer stevig gefundeerd is op het geloof van de apostelen, de getuigen van Christus, verkondigt zij het ware geloof.

Een beetje geschiedenis.

Reeds in de eerste eeuwen van onze kerkgeschiedenis kunnen we zien hoe bisschoppen van een bepaalde streek elkaar ontmoetten in een soort ‘vergadering’. Men noemt dit een ‘synode‘, een oorspronkelijk Grieks woord dat ‘samenkomst’ of ‘ontmoeting’ betekent.
Op dergelijke kerkvergaderingen bespraken de bisschoppen dan met elkaar bepaalde problemen, ,maakte met afspraken over bepaalde aangelegenheden of wisselde men gedachten uit aangaande een of ander aspect van het geloof.

Zo hielden de Noord-Afrikaanse bisschoppen, bijvoorbeeld, vanaf de derde eeuw, verschillende synodes in Carthago. Belangrijk waren de synodes die het probleem van de kerkscheuring tussen katholieken en donatisten moesten oplossen.
In het zuiden van Gallië verzamelden de ‘Franse’ bisschoppen zich in meerdere synodes te Arles. Dat gebeurde vanaf de vierde eeuw tot in de middeleeuwen. Hierop werden bepaalde ketterijen streng veroordeeld.
Maar er zijn natuurlijk nog heel vele andere voorbeelden aan te halen van bisschoppensynodes in zowel Oost als West.

Synode of Concilie?

n het Latijnse Westen duidde men de synodes meestal aan met de term consilium of Concilie. Oorspronkelijk gaat het dus om hetzelfde: een regionale bijeenkomst van bisschoppen.
In de loop van de geschiedenis is er tussen beide termen wel een onderscheid gegroeid zodat men vandaag de term ‘concilie’ voorbehoud voor een wereldwijde samenkomst van bisschoppen. Met spreekt dan van een oecumenisch of algemeen concilie.
Het eerste concilie dat oecumenisch genoemd mag worden is dat van Nicea geweest in 325 en bracht 318 bisschoppen bij elkaar.
Het laatste (het 22ste) concilie was het Tweede Vaticaans Concilie dat in Rome gehouden werd van 11 oktober 1962 tot 8 december 1965. Bij de openingsplechtigheid waren er 2540 bisschoppen aanwezig!

Wat verstaat men nu onder een bisschoppensynode?

De term ‘synode’ wordt de dag van vandaag nog steeds gebruikt voor een vergadering van bisschoppen, maar dan niet – zoals bij een concilie – van alle bisschoppen van de Katholieke Kerk.
De bisschoppensynode werd nieuw leven ingeblazen met het Tweede Vaticaans Concilie. Ze werd in haar moderne vorm in het leven geroepen door paus Paulus VI op 15 september 1965. Elke bisschoppenconferentie (bijvoorbeeld de Belgische bisschoppenconferentie of de Nederlandse kiest een of meerdere bisschoppen als afgevaardigde voor de synode. Boor België is dat doorgaans de aartsbisschop van Mechelen-Brussel.

Het kerkelijk recht verwoordt op een bondige manier wat we in onze tijd verstaan onder een bisschoppensynode:
een vergadering van bisschoppen die, uitgekozen uit de verschillende gebieden van de wereld, op vastgestelde tijden bijeenkomen om een nauwe verbondenheid tussen de paus en de bisschoppen te bevorderen en om de paus tot het behoud en de groei van geloof en zeden en tot het onderhouden en versterken van de kerkelijke discipline met hun raad behulpzaam te zijn, alsook om overleg te plegen over vraagstukken die het handelen van de Kerk in de wereld betreffen.

(Codex Iuris Canonici, 342)
Belangrijke kerngedachten zijn dus:

• een selectie van bisschoppen uit de hele wereld
• ter bevordering van de verbondenheid met de paus
• raad geven aan de paus in materies die het geloof, de zeden en de discpline aangaan
• om te overleggen over het optreden van de Kerk in de wereld

Hoe gaat een bisschoppensynode in zijn werk?

De werking van een bisschoppensynode beperkt zich niet tot de periode van een maand waarin men in Rome samenkomt. De synode wordt voorafgegaan door een grondige voorbereidingsfase. De bisschoppenconferenties wereldwijd worden vooraf geconsulteerd aangaande het vastgelegde onderwerp van de synode. Om de bisschoppenconferenties de helpen in hun reflectie wordt hen een document ter hand gesteld, de Lineamenti, zeg maar de ‘krijtlijnen’ van de denkfase. Deze Lineamenti einidgen steevast met een vragenlijst die men moet bespreken en beantwoorden. Op basis van alle binnengekomen antwoorden werkt de secretaris-generaal van de bisschoppensynode een werkdocument uit, het Instrumentum Laboris, dat als basis zal dienen voor de synode zelf.

Meestal is het ook zo dat de paus na de synode een document van zijn hand uit werkt op basis van de voorstellen en besluiten van de synode. Wie dacht dat in de Katholieke Kerk alles alleen door de paus gedaan en dedacht werd is er dus aan voor de moeite. Wat de paus aan de gehele kerk voorstelt en uitlegt is meestal de vrucht van een lange voorbereiding, consulatie, overleg en discussie

Nog enkele weetjes.

Er zijn drie soorten bisschoppensynodes:

• de gewone bisschoppensynode, meestal voor de gehele wereldkerk rond een bepaald thema.
• de buitengewone bisschoppensynode, naar aanleiding van een bepaalde gelegenheid (bv. 20 jaar Vaticanum II in 1985).
• de bijzondere bisschoppensynode, meestel beperkt tot een land of continent (bv. de synode voor Nederland in 1980, voor Europa in 1991, voor Afrika in 1994 en 2009)

Sinds Vaticanum II werden er 25 bisschoppensynodes gehouden, waarvan 13 gewone, 3 buitengewone en 9 bijzondere. Welke themas’s kwamen aan bod in de gewone bisschoppensynodes?

We geven enkele voorbeelden: Evangelisatie in de hedendaagse wereld (1974, 2012), de roeping en missie van d eleek (1987), de priesteropleiding (1990), het Godgewijde leven (1994), de eucharistie (2005).

Gedurende 19 jaar (1985-2004) was de Vlaming Jan Schotte als secretaris-generaal de stuwende kracht achter de bisschoppensynodes tijdens het pontficaat van paus Johannes Paulus.

Niet enkel bisschoppen nemen deel een een synode. Ook een aantal Algemense oversten van ordes of congergaties, specialisten en theologen. En zelfs vergenwoordigers uit andere godsdiensten.

Onder deze bijzondere deelnemers valt ook een steeds groeiend aantal vrouwen waar te nemen. Zij worden uitgenodigd al naargelang het onderwerp van de synode. Wel is het zo dat enkel de bisschoppen stemrecht hebben tijdens de synode.

De Bisschoppensynode van 2012.

Op zondag 7 oktober 2012 opende paus Benedictus XVI plechtig een nieuwe bisshoppensynode.

Ongeveer 262 aartsbisschppen, bisschoppen, kerkleiders, specialisten en andere deelnemers zullen zich gedurende enkele weken (tot 28 oktober) buigen over het thema ‘Nieuwe evangelisatie voor het overdragen van het christelijk geloof’.

De aanleiding voor de synode kunnen we als volgt samenvatten:

• de jarenlange zorg van de paus voor de overdracht van het geloof in het onkerstende westen
• de 50ste verjaardag van de opening van de Tweede Vaticaans Concilie (11 oktober 1962)
• het jaar van het geloof dat de paus heeft afgekondigd en dat loopt van 11 oktober 2012 tot 24 november 2013
• de twintigste verjaardag van de publicatie van de Catechismus van de Katholieke Kerk (11 oktober 1992)

Over het leven bestaan er vele visies en opvattingen. Sommige zijn zeer persoonlijk samengesteld. ‘Ieder zijn gedacht’.
In deze catechese wil Jongerlo het katholieke antwoord formuleren op vragen als: Hoe zit het met mijn lichaam bij de dood?
Leef ik op aarde maar één keer of leef ik op aarde verschillende keren en steeds weer anders? Kort gezegd: het gaat over het vraagstuk ‘verrijzenis of reïncarnatie?’

Een kernelement van ons geloof.

Over het thema van het leven na de dood is in de katholieke Kerk veel te zeggen. Voor ons thema beperken we ons echter tot de vraag of wij mensen hier op aarde slechts één keer leven of na de dood steeds terugkeren en steeds weer anders?

De Bijbel geeft ons al het antwoord op deze vraag: Het is het lot van de mens eenmaal te sterven, en daarna komt het oordeel. (Hebreeën 9,27)
In de geloofsbelijdenis bidden wij op zondag: “ik geloof in de verrijzenis van het lichaam en het eeuwig leven.”

Het geloof in de verrijzenis behoort daarom tot de kern van het katholieke geloof. We geloven het omdat het aan Jezus Christus gebeurd is, maar we geloven en bidden dat het ook ooit aan ons mag gebeuren. Christenen leven nu in deze tijd, maar wel met het oog op het hierna: het eeuwig leven. Christenen leven als het ware met de voeten op aarde, maar met het hoofd (en het hart) reeds in de hemel.

Jezus: de eerste die verrezen is.

Bij de evangelisten kunnen we lezen hoe de leerlingen aanvankelijk twijfelden aan het bericht dat Jezus was verrezen. Dat is niet moeilijk! Het graf van hun meester was immers leeg …Grafschennis, dacht men aanvankelijk (Mc 16, 1-8; Lc 24, 1-12; Joh 20,1-18).

Maar nadien verschijnt Jezus ook in hun midden (Lc 24, 13-53; Joh 20,19-31). En toen geloofden ze dat Jezus leeft!

Jezus’ verrijzenis is geen beeld om aan te tonen dat Hij verder leeft in de herinnering van zijn leerlingen, neen. Het is ook niet een beeld om te zeggen dat de ziel van Jezus nu in de hemel is en zijn lichaam hier nog ergens op aarde is, ook dat niet.

Wel was de verrijzenis van Jezus voor de eerste christenen iets heel concreet en reëel.

Het was dus echt het lichaam waarmee Hij aan het kruis had gehangen, maar tegelijk kon Jezus door dichte deuren heen bij zijn leerlingen komen. Het was dus niet meer aan tijd en ruimte gebonden zoals ons ‘normale’ aardse lichaam.

De verrijzenis gebeurt ook aan ons.

De verrijzenis van het lichaam heeft ook betrekking op ons zelf. Paulus schreef het al aan de christenen van Rome: “als de Geest van Hem die Jezus van de doden heeft opgewekt, in u woont, zal Hij die Christus Jezus van de doden heeft doen opstaan, ook uw sterfelijk lichaam eenmaal levend maken door de kracht van zijn Geest, die in u verblijft” (Rom 8,11).

Als God de mens met lichaam, geest en ziel geschapen heeft naar zijn Beeld en Gelijkenis, dan mogen wij ook aannemen dat God voor de gehele mens een bestemming bereid heeft.

Als Schepper en als laatste instantie neemt God ons leven heel serieus: geheel ons mens-zijn, inclusief onze lichamelijkheid.

Jezus droeg na zijn verrijzenis uit de dood de tekenen van zijn marteling nog steeds in zijn lichaam. De kruisdood werd niet als onbelangrijk afgedaan.

Maar Jezus werd er ook niet meer door gekweld: zijn lijden was door Gods liefde tot iets heel nieuws getransformeerd. ‘Verheerlijking’ noemen we dat. Zo zal dat ook met ons zijn, als wij in Gods liefde leven en sterven.

Reïncarnatie.

Reïncarnatie kan niet verzoend worden met het geloof in de verrijzenis. Reïncarnatie neemt het lichaam in feite niet ernstig. Want het lichaam wordt er opgevat als was het een tijdelijk voertuig voor je ziel, dat je kan verlaten om er nadien een ander te nemen.

Zo’n opvatting is erg dualistisch en staat haaks op het Bijbelse beeld van de mens. In de christelijke traditie is de mens: lichaam, ziel, verstand. De mens heeft geen lichaam, hij IS een lichaam. Wanneer je ziek te bed ligt zeg je toch niet: “mijn lichaam heeft een ziekte”, maar wel “ik ben ziek”

Misschien kan iemand hier met veel redeneringen nog wel een mouw aan passen, maar dan moeten we toch verwijzen naar wat Jezus tegen de Sadduceeën zei. Die probeerden zijn verkondiging van de opstanding der doden belachelijk te maken met een kunstig verhaaltje over een vrouw die achtereezeven mannen had gehad. Zei stelde Jezus daarop de vraag: “Van wie van hen is zij bij de verrijzenis nu de vrouw?”. Jezus zei: “U zit op een dwaalspoor, omdat jullie de Schriften niet kennen en evenmin de macht van God…” (Lc 20, 27-39).

Conclusie: Heilig omgaan met je lichaam.

God neemt het lichaam van een mens heel ernstig. Na de dood treedt er dus geen reïncarnatie op.

De mensen zullen met hun eigen lichaam verrijzen dat zij nu hebben. Dat lichaam zal echter veranderd worden in een verheerlijkt lichaam, zo stelt de Catechismus van de Katholieke Kerk (CKK 999).

De Kerk is daarmee trouw aan wat Jezus verkondigde en aan wat Hij liet zien door zijn verrijzenis. De Kerk staat ook geheel in lijn met de Bijbel: reïncarnatie komt in de Bijbel niet voor.

We kunnen nu concluderen dat reïncarnatie niet thuis hoort in het christelijk geloof. De eerbied waarmee een overledene in de Kerk wordt omringd drukt dit uit.

Het dode lichaam van een overledene wordt bewierookt bij de uitvaart uit eerbied omdat zijn lichaam een tempel was van God.

De visie op het menselijk lichaam nodigt ons uit om met je lichaam ‘ja’ te zeggen aan de liefde van God en het niet te gebruiken voor egoïsme en zonde.

Sint-Paulus riep de Korintiërs al op “Eert dan God met uw lichaam” (1Kor 6,20). Wat een perspectief voor ons! Wij kunnen dus God verheerlijken door de manier waarop wij respect hebben voor de grootsheid van ons eigen lichaam.

God is barmhartig.

Het wezen van God wordt in de H. Schrift met vele begrippen omschreven. Hij is heilig (bv. Ex. 19,16-20) en goed (bv. Ps. 119,68), almachtig (Job 42,2) en trouw (Deut. 7,9). Christus heeft ons geopenbaard dat God vooral ook liefde is (1 Joh. 4,8).

Maar tot wat God tot in het diepst van zijn wezen kenmerkt behoort zeker ook zijn barmhartigheid. In haar lofzang zingt Maria: “Barmhartig is Hij van geslacht tot geslacht voor hen die Hem vrezen” ‘Lc 1,50). Vele bladzijden van de Bijbel spreken van Gods barmhartigheid of erbarming. Kenmerkend is dan vooral dat God zijn barmhartigheid toont in daden. Het is iets wat je kan ervaren en aan den lijve kan ondervinden. Het behoort tot de orde van de concrete werkelijkheid.

Het meest nog spreken de psalmen over Gods barmhartigheid. Zij tonen zo dat Gods goedheid het haalt boven straf en vernietiging. “Hij is het die u uw schulden vergeeft, die u geneest van uw kwalen, Hij is het die u van de ondergang redt, die u omringt met zijn gunst en erbarmen” (Ps. 103, 3-4).

Kortom, de barmhartigheid van God is niet een abstract idee, maar een concrete werkelijkheid waarmee Hij zijn liefde openbaart als die van een vader en een moeder die vanuit het diepste van hun wezen bewogen raken om hun kind. Het is waarlijk op zijn plaats te zeggen dat het een liefde is die het diepste innerlijk van de persoon betreft. Zij komt vanuit het binnenste als een diep, natuurlijk gevoel, zij bestaat uit tederheid en medelijden, toegevendheid en vergeving.

Jezus, de Barmhartige.

Gods barmhartigheid kent een bijzondere gestalte in de persoon en het handelen van Jezus. Hij toont ons de barmhartigheid van zijn Vader. Jezus voelt jegens de menigte mensen die Hem volgden, vanuit het diepst van zijn hart een sterk medelijden voor hen, wanneer Hij ziet dat ze moe en uitgeput zijn.

Krachtens deze medelijdende liefde genas Hij de zieken die bij Hem werden gebracht en met weinig broden en vissen stilde Hij de honger van grote menigten.

Wat Jezus in alle omstandigheden bewoog, was niets anders dan de barmhartigheid waarmee Hij in het hart las van zijn gesprekspartners en antwoordde op hun meest werkelijke verlangen.

Toen Hij de weduwe van Naïm, die haar zoon ten grave droeg, ontmoette, voelde Hij diep medelijden met dat immense verdriet van de bedroefde moeder en gaf haar haar zoon terug door hem uit de dood op te wekken.

Na de bezetene van Gerasa te hebben bevrijd vertrouwt Hij hem deze zending toe: “Ga naar huis, naar de uwen en vertel hun alles wat de Heer aan u gedaan heeft en hoe Hij u barmhartigheid heeft bewezen” (Mc. 5, 19).

Parabels van barmhartigheid.

Sommige parabels van Jezus zijn gewijd aan de barmhartigheid. Daarin openbaart Jezus de natuur van God als die van een Vader die zich nooit gewonnen geeft, totdat Hij de zonde heeft opgeheven en de afwijzing heeft overwonnen met medelijden en barmhartigheid. Wij kennen deze parabels, drie met name: die van het schaap dat verloren was (Lc 15,1-8), en het verloren muntstuk (Lc 15,9-10) en die van de vader en zijn twee zoons (Lc 15,11-32). In deze parabels wordt God altijd voorgesteld als vol van vreugde, vooral wanneer Hij vergeeft. Hierin vinden wij de kern van het Evangelie en van ons geloof, omdat de barmhartigheid wordt voorgesteld als de kracht die alles overwint, die het hart met liefde vervult en troost met de vergeving.

Deze parabel vertelt Jezus als antwoord op de vraag van een wetgeleerde. Het voornaamste gebod is: God beminnnen en de naaste beminnen. Waar wie is dan mijn naaste? Jezus vertelt dat zijn parabel om aan te geven wat het betekent de naaste te zijn van iemand. De priester en leviet in elk geval niet. Wel de Samaritaan heeft zich door zijn barmhartigheid de naaste getoond. “Hij die barmhartigheid getoond heeft”, zo luidde het antwoord. “Ga dan en doet gij evenzo”.

Vele kerkvaders hebben deze parabel ook gelezen als een parabel over Jezus zelf: de Samaritaan wordt dan geïdentificeerd met Jezus. Is Hij immers niet degene die zich over de gevallen en terneergeslagen mensheid heeft ontfermd, haar zonden op zijn kruis heeft getild en tenslotte toevertrouwd aan de zorgen van de Kerk?

Barmhartigheid als christelijke levensstijl.

“Ga dan en doet gij evenzo”. Nog een andere parabel toont hoe deze barmhartigheid ook onze christelijke levensstijl moet kenmerken. Uitgedaagd door de vraag van Petrus hoe vaak men moest vergeven, antwoordt Jezus: “Neen, zeg Ik u, niet tot zevenmaal toe, maar tot zeventigmaal zevenmaal” (Mt. 18, 22), en Hij vertelde de parabel van de “meedogenloze dienaar”. Deze, door zijn heer geroepen om een grote som terug te betalen, smeekt hem op zijn knieën en de heer schenkt hem zijn schuld kwijt. Maar onmiddellijk daarna ontmoet hij een andere dienaar zoals hij, die hem een paar cent schuldig is en hem op de knieën smeekt medelijden te hebben, maar hij weigert en laat hem gevangen zetten.

Dan ontsteekt de heer, wanneer hij dit te weten is gekomen, in grote toorn en na die dienaar weer te hebben geroepen zegt hij tegen hem: “Had jij dan ook geen medelijden moeten hebben met je mededienaar, zoals ik met jou medelijden heb gehad?” (Mt. 18, 33). En Jezus sloot af: “Zo zal ook mijn hemelse Vader met ieder van u handelen die niet zijn broeder van harte vergiffenis schenkt” (Mt. 18, 35).

Laten wij derhalve de aansporing van de apostel aanvaarden: “De zon mag over uw toorn niet ondergaan” (Ef. 4, 26). En luisteren wij vooral naar het woord van Jezus, die de barmhartigheid heeft gesteld als een levensideaal en als een criterium van geloofwaardigheid voor ons geloof: “Zalig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden” (Mt. 5, 7), is de zaligspreking waardoor wij ons met een bijzondere inzet moeten laten inspireren.

Volgende maand, in oktober 2012, gaat in de Kerk het Jaar van het Geloof van start. Het wordt een jaar waarin wij onze geloofsschat beter mogen leren kennen; een jaar waar ons leven en de sacramenten van eucharistie en verzoening weer inniger bij elkaar mogen komen.

Vandaar lijkt het ons passend om in deze catechese op een algemene manier kennis te laten maken met het Credo, onze Geloofsbelijdenis.

Wat zijn geloofsbelijdenissen?

Geloofsbelijdenissen zijn korte formules die uitdrukken in wie en wat de Kerk gelooft. Het wordt ook Credo genoemd. De Kerk geeft hiermee samenvattend aan, al vanaf haar eerste begin, waarin zij gelooft. Zo wordt aan alle gedoopten een gemeenschappelijke geloofstaal aangeboden en aangeleerd. Het is trouwens dé sterkte van een katholiek dat hij overal ter wereld, samen met andere katholieken, hetzelfde gelooft binnen de ene katholieke Kerk, van alle tijden en van alle plaatsen.

De heilige apostel Thomas belijdt zijn geloof in de Verrezene met de woorden: Mijn Heer en mijn God (Joh. 20,28). Als iemand gedoopt wordt is dat steeds ‘in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest’ (Mt. 28,19).
Sint-Paulus spoort de Kerk van Rome aan met de woorden: “Als uw mond belijdt dat Jezus de Heer is en uw hart gelooft dat God hem uit de dood heeft opgewekt, zult gij worden gered.” (Rom. 10,9)

Deze korte geloofsfomules in de H. Schrift drukken reeds een aantal wezenlijke bouwstenen van ons geloof: de Drie-eenheid, de goddelijkheid van Jezus, zijn verrijzenis en zijn heerschappij, het eeuwig leven ….

De Geloofsbelijdenis van de Apostelen

Naast de vele en vaak persoonlijke geloofsformules zijn er twee geloofsbelijdenissen die het belangrijkst zijn: de geloofsbelijdenis van de apostelen én de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel.

Allereerst is er de de geloofsbelijdenis van de apostelen, ook wel eens “de Twaalf Artikelen van he tgeloof” genoemd.
Het is een geloofsformule die in Rome werden gebruikt bij het doopsel. In de eerste eeuwen van de Kerk werden voornamelijk volwassenen gedoopt. Het gebeurde soms dat hele gezinnen: ouders en kinderen zich tegelijk lieten dopen.
Vooraleer volwassenen het sacrament van het doopsel ontvangen dienden ze op de hoogte te zijn van de inhoud van het christelijke geloof.
Hoewel het de bijnaam ‘Twaalf Artikelen’ kreeg, zien we dat de belijdenis slechts uit drie delen bestaat. In feite is het, naar zijn historische ontwikkeling, niets anders dan een uitgebreide vorm van de doopformulering die Jezus zelf aan zijn leerlingen gaf: “Gaat dus en maakt alle volkeren tot Mijn leerlingen en doopt hen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest” (Mt. 28, 19).

De Geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel

Deze geloofsbelijdenis kwam tot stand in een tijd dat de goddelijkheid van Jezus en de H. Geest in twijfel getrokken werd (arianisme). De geloofstwisten die daaruit ontstonden leidden er toe dat keizer Constantijn het nodig achtte een vergadering van alle bisschoppen samen te roepen om deze kwestie te bespreken en klaarheid te scheppen.

Deze geloofsbelijdenis mag dus gezien worden als de vrucht van de eerste twee grote Kerkvergaderingen (= Concilies). Het eerste Concilie vond plaats in Nicea in het jaar 325, het tweede ging door in de stad Constantinopel in het jaar 380.

Deze geloofsformulering is tot op de huidige dag gemeenschappelijk voor alle grote kerken van Oost en West.

Ten eerste: het geloof is eenvoudig. Wij geloven in God – in God, de oorsprong en het doel van het menselijk leven. In God die zich met de mensen bemoeit, die onze afkomst en onze toekomst is.

Zo is het geloof ook tegelijk hoop, zekerheid, dat wij de toekomst hebben en dat wij niet in het niets weg vallen. En het geloof is liefde, opdat de liefde van God ons aansteken moge.

Dat is het eerste: we geloven eenvoudigweg in God. En dat betekent hoop, dat betekent liefde.

Ten tweede kunnen we vaststellen dat de geloofsbelijdenis geen opsomming van regels is, geen theorie. Oorspronkelijk ligt de geloofsbelijdenis verankerd in het gebeuren van het Doopsel – in een moment van ontmoeting van God en mens. God buigt zich over de mens in het geheim van het Doopsel, Hij komt ons tegemoet en brengt ons zo tot elkaar. Het Doopsel betekent, dat Jezus ons, om het zo te zeggen, als zijn broer of zus en daarmee als kind in de familie van God wil adopteren. Zo maakt God ons daarmee tot één grote familie in de wereldwijde Kerk. Ja, wie gelooft is nooit alleen. God komt ons tegemoet.

Gaan ook wij God tegemoet, dan gaan we naar elkaar toe. Laten we niemand van de kinderen van God alleen, voorzover het in onze macht ligt!

Voor wie is de geloofsbelijdenis bestemd?

Wanneer gedoopten de geloofsbelijdenis uitspreken (belijden) dan zegt ieder persoonlijk: “Ik geloof.” Hiermee zeg men: Ik beken me tot wat WIJ geloven.

Een gemeenschappelijk geloof heeft immers nood aan een gemeenschappelijke geloofstaal die voor allen de normen stelt en die allen verzamelt in het belijden van hetzelfde geloof.

Wanneer bidden wij de Geloofsbelijdenis?

Heel concreet bidt de Kerk tijdens de liturgie de geloofsbelijdenis op zondagen en hoogfeesten. We doen dit al biddend of al zingend, in het Nederlands of het Latijn. Zo drukt de verzamelde geloofsgemeenschap haar katholieke identiteit uit.
In feite herken je gelovigen aan het belijden van hun geloof, zoals Petrus of Thomas deed. De geloofsbelijdenis kunnen we daarom de identiteitskaart van een christen noemen.

We tonen onze identiteit bij uitstek tijdens de heilige Eucharistie op zondagen en hoogdagen. Maar de Kerk spoort iedere gelovige aan dit niet alleen tijdens de eredienst te bidden, maar ook persoonlijk en zelfs dagelijks bij je thuis. Wie de rozenkrans bidt, die begint meestal ook met het bidden van de geloofsbelijdenis.