Wie was Lucas?

Lucas is (naast Marcus) een van de twee evangelisten die niet behoorde tot de kring van de twaalf apostelen. Hij was wel de vriend en metgezel van de heilige Paulus.
De traditie zegt dat Lucas afkomstig zou zijn uit Antiochië in Syrië en van heidense afkomst is. Aan zijn taal en spreekstijl kunnen we afleiden dat Lucas een geleerd man was: zijn moedertaal was Grieks en waarschijnlijk was hij arts van beroep.

Lucas vergezelde Paulus op zijn tweede en derde zendingsreis om de ‘Blijde Boodschap’ te verkondigen aan de heidenen. De plaats van vertrek en aankomst van de tweede zendingsreis was Antiochië te Syrië, de thuishaven van Lucas:

“Na enige dagen zei Paulus: Laten we nog eens de broeders gaan bezoeken in alle steden waar we het woord des Heren verkondigd hebben, om te zien hoe het hun gaat.” (Hand. 15,36)

Dat Lucas arts was, en de reisgezel is geweest van Paulus blijkt uit deze teksten: Kol. 4, 14; Filemon 24; 2 Tim. 4,11.
Hierdoor wordt het begrijpelijk hoe de H. Lucas (feestdag 18 oktober) de patroonheilige is geworden van de artsen en hoe het komt dat vele ziekenhuizen naar hem genoemd worden.

Het werd een lange reis: van Antiochië door Syrië en Cilicië (Hand. 15,41), naar Derbe en Lystra, Macedonië, Filippi, Tessalonica, Berea, Athene, Korinthe, over Caesarea terug naar Antiochië. Deze eerste christenen waren meestal bekeerde heidenen. Paulus wordt gezien als de Apostel die de heidense cultuur gekerstend heeft.

De derde reis begon in Antiochië en eindigde in Jeruzalem. Onderweg naar Jeruzalem verbleven Lucas en Paulus te Caesarea, in het huis van de apostel Filippus (Hand. 21,8). Aangekomen te Jeruzalem ging Paulus met zijn gezellen naar de apostel Jakobus. Jakobus begroette hen en verhaalde wat God door zijn dienstwerk onder de heidenen had tot stand gebracht (Hand. 21,18).

De reizen met Paulus en de contacten met de overige apostelen maken van Lucas een belangrijk en waardevol getuige over het leven en de persoon van Jezus. Wat hij van hen gehoord heeft over Jezus wil hij nu ook bekend maken aan een breder publiek. Lucas gaat daarbij eerlijk te werk. In het begin van zijn evangelie geeft hij toe dat hij geen ooggetuige is geweest vn alles wat hij zal schrijven. Maar zijn informatie is wel betrouwbaar omdat ze afkomstig is van echte ooggetuigen (o.a. de apostelen Filippus en Jakobus).

“Reeds velen hebben getracht de gebeurtenissen te verhalen die onder ons hebben plaatsgevonden aan de hand van gegevens, welke ons werden overgeleverd door mensen die van het begin af aan ooggetuigen waren en in dienst van het woord zijn getreden. Vandaar, edele Teofilus, dat ook ik besloot … voor u een ordelijk verslag te schrijven, met de bedoeling u te doen zien, hoe betrouwbaar de leer is waarin gij onderwezen zijt” (Lc 1,1-3).

Lucas als evangelist

.
Het bekendste geschrift van Lucas in Nieuwe Testament is zijn evangelie. Zoals elke evangelist heeft ook Lucas zijn eigen stijl en legt hij eigen accenten in zijn relaas over Jezus.

• Typisch voor Lucas is dat hij het leven van Jezus verhaalt als een pelgrimstocht, een opgaan naar de stad Jeruzalem. Zo spreekt Lucas vaak van Jezus’ ‘opgang naar Jeeruzalem’ (Jezus’ leven begint in Betlehem, de stad waar hij geboren is. Jezus komt ter wereld als een dakloze en ook doorheen zijn verdere leven zal Lucas Jezus voorstellen als een thuisloze. Ook in Nazareth, waar hij opgroeide, zal er geen plaats zijn voor Hem. En wanneer hij rondtrekt om te prediken is Hij niet welkom in Kafarnaüm en willen ook de Samaritanen Hem niet ontvangen. Dan begint de tocht naar Jeruzalem. Deze heilige stad is het grote doel in Jezus’ leven, het (letterlijke) hoogtepunt waar hij aan een kruis omhoog gegeven zal worden om er een misdadiger te sterven. Maar Jeruzalem is tevens de stad waar Hij uit de doden zal verrijzen.

• Het publiek waar Lucas voor schreef om Jezus’ Blijde Boodschap te brengen waren vooral de christenen die uit het heidendom waren bekeerd, om hen te sterken. Zijn schrijven is opgedragen aan een zekere Teofilus, een voor ons onbekende heiden-christen van voorname afkomst.

• Lucas legt er sterk de nadruk op dat Jezus is gekomen voor alle mensen: zowel Joden als heidenen. Het heil dat God had aangeboden aan Israël, het volk van het Verbond, vindt in Jezus zijn definitieve en volmaakte belichaming en is voortaan gericht op de hele mensheid. Deze universele gerichtheid wordt al uitgedrukt op de eerste bladzijden van zijn evangelie:

“Mijn ogen hebben uw heil aanschouwd, dat Gij hebt hebt bereid voor alle volken; een licht dat voor de heidenen straalt, de glorie voor uw volk Israël” (Lc.2,30-32).

De universele gerichtheid van Jezus kan je goed merken aan zijn aandacht voor niet- Joden: de Romeinen (Bv 7,1-10), de Samaritanen (Bv 9,51-56), de Gerasenen (Bv 8, 26-39)

• Verder is Lucas degene die het meest over de kinderjaren van Jezus vertelt. Opvallend daarbij is de aandacht die hij schenkt aan Maria, de moeder van Jezus. Doorheen de geschiedenis is er door dit evangelie een ware spiritualiteit gegroeid rond de Moeder Gods. In de loop der tijden ontstonden er mariale devoties, de meeste bekende hierbij is wellicht de rozenkrans. Een minder bekende spiritualiteit is de tien Evangelische deugden van Maria. Van de tien deugden worden er negen uit het Evangelie volgens Lucas gehaald: zuiverheid, wijsheid, deemoed, geloof, toewijding, gehoorzaamheid, armoede, geduld, barmhartigheid, medelijden. De drie grote lofzangen die de hele wereldkerk elke morgen en avond bid komen alle drie uit het Lucas’evangelie. Het zijn de lofzang van Zacharias (het Benedictus) (Lc. 1,67-80), de lofzang van Maria (het Magnificat) (Lc. 1,46-55) en de lofzang van Simeon (het Nunc dimittis) (Lc. 2,29-32).

Lucas was niet alleen arts. De traditie zegt dat hij ook een schilder was en dat hij de eerste was die van Maria en Christus een afbeelding maakte.

De Handelingen van de Apostelen?

Naast zijn evangelie schreef Lucas ook nog een ander werk dat in het Nieuwe Testament bewaard is gebleven: de Handelingen van de Apostelen.
Dat de Handelingen één geheel vormen met het Evangelie van Lucas blijkt uit de aanhef:

“Het eerste boek, dat ik geschreven heb, Teofilus, ging over alles wat Jezus gedaan en geleerd heeft tot aan de dag waarop Hij zijn opdracht gaf aan d eapostelen die Hij door de heilige Geest had uitgekozen zen ten hemel was opgenomen.”

Naar inhoud vertonen de Handelingen structurele overeenkomsten met het Evangelie. Zoals Jezus in één grote reis van Nazarth naar Jeruzalem de Blijde Boodschap verkondigt, zo verspreiden de apostelen Petrus, en vooral Paulus, doorheen veel reizen het evangelie tot aan de uiteinden der aarde. Op deze wijze draagt de Kerk het heilaanbod vanwege God (dat in Jezus belichaamd wordt) verder uit over de hele wereld.

Met zijn Handelingen geeft Lucas ons ook een beeld van de vroegste Kerk en haar verdere verspreiding onder Joden en heidenen. Opvallend is de rol en de betekenis die aan de H. Geest wordt toegekend. Hij is de ‘hangmaker’ van de eerste christengemeenschap. Hij leidt, vuurt aan, begeestert ..