Een mens kan veel goed doen, maar ook veel kwaad. Omwille van een tekort aan liefde tot God of tot de naaste vervallen wij in de zonde. Zij die zo de bron is van het vele kwaad dat wij aanrichten en van de ondeugd die wij ontwikkelen.
Er is een grote verscheidenheid aan zonden. We kunnen er lijsten van opstellen zoals Paulus heeft gedaan in zijn brief aan de Galaten (5,19-21). Hier noemt er alvast een hele reeks: ontucht, onreinheid, losbandigheid, afgodendienst, toverij, vijandschap, twist, afgunst, woede, intriges, ruzies en partijschappen, jaloersheid, drinkgelagen, orgieën enz.
Maar we kunnen er ongetwijfeld nog een hele reeks aan toevoegen. (Lees daarvoor: Rom. 1,28-32; 1 Kor. 6,9-10; Ef. 5,3-5; Kol. 3,5-9; 1 Tim. 1,9-10; 2 Tim. 3,2-5).
Maar er zijn ook lichtere zonden die God minder kwetsen of beledigen. Deze noemen we de ‘dagelijkse zonden’. Niet omdat we ze elke dag zouden begaan (dat is natuurlijk niet de bedoeling!) maar omdat ze minder zwaar doorweegt.
Mensen maken graag lijstjes. Van de mooiste liedjes maken we bijvoorbeeld een Ultra Top Tien. En de mooiste gedichten brengen we samen in een bloemlezing.
Zo hebben geestelijke schrijvers uit onze traditie ook nagedacht over de veelheid van zonden en gezocht naar de zonden die het meest fundamenteel zijn. Auteurs zoals Evagrius van Pontus (IVde eeuw), Johannes Cassianus (IVde-Vde eeuw) en in zijn spoor de heilige paus Gregorius de Grote (VIde eeuw) zijn er zo toe gekomen om een ‘top zeven’ van de voornaamste zonden op te stellen.
In de christelijke traditie is men ze ‘hoofdzonden’ gaan noemen. Men is ze zo gaan noemen omdat ze de bron en oorzaak zijn van tal van andere zonden en ontdeugden. We zouden ze dus ook (de moeders van alle zonden’ kunnen noemen.
De Zuid-Nederlandse schilder Jeroen Bosch (XVde eeuw) maakte van de zeven hoofdzonden een beroemd schilderij. Het paneel dat nu in het Prado in Spanje bewaard wordt stelt een cirkel voor die is opgedeeld in 7 vakken met in het midden Christus.
Onder Christus, afgebeeld als de Man van Smarten, lezen we: ‘Pas op, pas op, de Heer ziet’. Het is dus bedoeld als een waarschuwing: we leven onder Gods oog. Hij ziet wat we doen en wat we nalaten en Hij zal ons oordelen overeenkomstig ons handelen.
Willen we de deugd nastreven en blijven wandelen op Gods wegen dan moeten we ons in de eerste plaats concentreren op deze 7 voornaamste zonden. Wie onkruid wil vernietigen houdt zich ook niet bezig met wat maaiwerk aan de oppervlakte, maar pakt het bij de wortel aan. De zeven hoofdzonden zijn de wortels van alle andere zonden en het kwaad dat er uit voortvloeit. Leg daarom de bijl aan de wortel!
We zullen aan de hand van dit schilderij kort de zeven hoofdzonden overlopen.
Niet voor niets wordt eerst de zonde van de hoogmoed vermeld. Deze staat met stip genoteerd op nr. 1. Het is immers de allereerste zonde in de menselijke geschiedenis: nl. de zonde die aan de oorsprong ligt van de zondeval van Adam en Eva.
Alles was hun door God gegeven, een heel aards paradijs. Maar ze dienden zich te houden aan één verbod: niet eten van de boom van kennis van goed en kwaad.
Toch lieten ze zich verleiden door de slang om van de vruchten van de boom te eten. Hierdoor zouden ze gelijk worden aan God! Omwille van hun hoogmoed werden ze gestraft en het paradijs uitgejaagd.
Het leidt, zoals bij Adam en Eva, tot ongehoorzaamheid en opstandigheid. Omdat je jezelf belangrijker waant dan anderen kijk je uit de hoogte op hen neer en denk je alleen nog aan jezelf.
Jeroen Bosch interpreteerde de hoogmoed vooral als ijdelheid. Hij toont een vrouw die een spiegel kijkt die door de duivel wordt voorgehouden.
Tegengif: de nederigheid, in navolging van Christus ‘die zich niet heeft willen vastklampen aan de gelijkheid met God … en het bestaan van een slaaf heeft aangenomen.’ (Fil. 2,6-7). Of laten we het zeggen met C.S. Lewis zei: ‘Nederigheid is minder aan jezelf denken, niet minder van jezelf denken.’
De gierigheid of hebzucht is te beschouwen als een vorm van geestelijk constipatie. Het uit zich in een ongebreideld verlangen naar macht, geld, rijkdom of bezit. Het is het onvermogen om te kunnen delen van zichzelf en van wat men bezit. Het is de blindheid om zich te kunnen laten raken door de noden van een ander. Hebzucht voert tot ontrouw, verraad, omkoping en diefstal. Erger nog: het kan er toe leiden dat we anderen materiële welstand gaan ontzeggen.
Jeroen Bosch illustreert de gierigheid met het beeld van een corrupte rechter
Tegengif: gulheid en vrijgevigheid. Ontdek de vreugde van het delen en de weldaad goed te doen aan anderen.
afgunst of jaloersheid sluit bij de gierigheid aan. Ze ontstaat door vergelijking, door de eigen levenstoestand af te wegen tegen deze van iemand anders. Ontevredenheid over het eigen leven, over de eigen mogelijkheden en onmogelijkheden liggen aan de basis van de nijd. Men wil voortdurend iemand anders zijn, doen wat een ander doet, hebben wat een ander heeft. Men gunt de ander het licht van de zon niet. Bosch schildert de afgunst als buren die ruziën en roddelen over elkaar
Tegengif: tevredenheid en gelijkmoedigheid. Dank God om wie je bent en om wat je van Hem ontvangen hebt. Laat je welgevoelen niet afhangen van wat anderen hebben of kunnen maar van de mogelijkheden die God je gegeven hebt. Gun de ander zijn succes en zijn geluk.
Gramschap, toorn en woede werken verblindend. Ze vertroebelen de heldere werking van ons verstand. Terecht zegt men ‘blind van woede’. Het spreekt voor zich dat woede kan leiden tot verbaal en fysisch geweld, wraak, haat en ruzie. Zo zag ook Jeroen Bosch het: hij toont het tafereel van vechtende boeren op een veld.
Tegengif: vergevingsgezindheid, geduld en verdraagzaamheid. Geef niet toe aan impulsieve reacties maar beheers jezelf en draai twee keer je tong rond voor je hem opent. ‘De zon mag over je toorn niet ondergaan’ (Ef. 4,26; d.w.z. ga niet slapen met een hart vol woede).
De onkuisheid, lust of wellust is wel een heel actuele hoofdzonde. Heel onze beeldcultuur is een voortdurende verleiding tot onkuisheid.
Seks, porno, losbandigheid in zijn openlijk of meer subtiele vormen worde ons voorgehouden als deugden of minstens toch als normale en toegelaten zaken. Het internet bulkt ervan en speelt gretig in op de menselijke zwakheid.
te maken met egoïsme en ontstaat wanneer seksuele aantrekkingskracht de dominante en allesoverheersende factor wordt in de relatie tussen twee mensen. Wellust is net als vraatzucht een gestoorde begeerte. Zoals vraatzucht ons verlangen naar voedsel buiten proporties trekt, zo trekt wellust ons verlangen naar seks buiten proporties. Op deze manier werkt wellust als een verwoestende kracht die alles vernietigt: ons verstand, onze intiemste relaties, onze reputatie en zelfs ons lichaam.
ontrouw, moreel verderf, overspel zoals mag blijken uit het decadente gezelschap dat afgebeeld wordt door Jeroen Bosch.
Tegengif: kuisheid, zuiverheid en zelfbeheersing. Bezoedel je ziel en hart niet met perverse beelden. Beschouw je eigen lichaam en dat van een ander als een tempel van de H. Geest. Hebt de moed neen te zeggen aan wat je ongewild opgedrongen wordt in woord, beeld of daad.
‘Trop’ is teveel en teveel is ‘trop’, zei ooit een beroemd Brussels politicus. De gulzigheid of vraatzucht weet echter geen maat te houden. Voor de gulzigaard is het is nooit genoeg en zijn er geen grenzen. Dat er geen leeftijd staat op gulzigheid wordt duidelijk gemaakt in het tafereel van Jeroen Bosch.
Tegengif: matigheid en soberheid. Een beetje minder kan ook. Leg jezelf wat beperkingen op een ontdek de bevrijdende waarde van het vasten.
Iedereen kan wel eens een offday hebben en zich lusteloos voelen.
Maar houdt dit aan dan kan het zich ontwikkelen tot de ondeugd en de zonde van traagheid en lauwheid.
Men loopt nergens nog warm voor en verkiest luiheid en gemakzucht boven inzet.
Jeroen Bosch zet de luiheid in de verf met herkenbare beelden
Tegengif: enthousiasme, plicht en verantwoordelijkheid. Aanvaard het leven niet als iets vanzelfsprekend maar als iets dat inzet en engagement van mij vraagt. Sta actief in het leven, met ondernemingszin, en toon opgewektheid.
