In het woord ‘catechismus’ horen we het woord ‘catechese’ doorklinken en daar heeft een catechsimus dan ook alles mee te maken. Beide woorden zijn afgeleid van het Griekse werkwoord katechéo dat ‘onderrichten’ betekent. In zijn christelijke betekenis verwijst ‘catechese’ dan naar de onderrichting in het christelijke geloof en is een ‘catechismus’ dan het boek dat daarbij als hulpmiddel gebruikt wordt.
Reeds heel de kerkgeschiedenis door is het een belangrijke zorg geweest van de kerk om de belangrijkste basisgegevens van het christelijk geloof samen te vatten en op begrijpelijke wijze voor te stellen aan de gelovigen. In de eerste eeuwen werd deze taak meestal op zich genomen door de bisschop. Catechese was dan hoofdzakelijk een mondelinge aangelegenheid, waarbij de geloofsbelijdenis als structuur diende, en richtte zich vooral tot nieuwe gelovigen die zich voorbereidden op het doopsel. Dat doopsel werd toegediend in de paasnacht en de veertigdagentijd die aan Pasen voorafgaat was daarom de meest geschikte tijd om aan catechese te doen.
Hij richtte zich daarmee tot volwassenen die door door het protestantisme in verwarring waren gebracht en niet meer wisten wat nu de juiste geloofsleer was.
Nadien volgden nog vele andere catechismussen. Zo gaf het concilie van Trente (1545-1563) aan de H. Carolus Borromeo de opdracht een Romeinse Catechismus op te stellen (1566). Maar het meest beroemd is wellicht de Mechelse Catechismus die, opgesteld door de jezuïeten in 1609, tot in de 20ste eeuw in gebruik is geweest. Nadien volgde de ‘Catechismus ten behoeve van de Belgische Bisdommen’ in 1946, net zoals de voorgaande edities opgesteld in vraag en antwoord.
Ook na het Tweede Vaticaans Concilie werd hier en daar een initiatief genomen om een catechismus samen te stellen. Zo brachten in 1966 de Nederlandse bisschoppen een Nieuwe Catechismus uit, die drie jaar later op vele punten gecorrigeerd en herzien werd.
Het is wellicht de ironie van de geschiedenis om te moeten vaststellen hoe in de Lage Landen, de bakermat van zovele catechsimussen, de gelovigen bitter weinig weten over de inhoud van het christelijke geloof of de katholieke geloofsleer. Onmiskenbaar komt men tot de vaststelling dat heel Europa op enkele decennia tijd grotendeels ontkerstend is geworden.
Tot die vaststelling is ook paus Johannes II gekomen, enkele jaren na het begin van zijn pontificaat. Afkomstig uit het zo katholieke Polen moet hij wel geschrokken zijn geweest van het seculiere Europa. Begrijpelijk hoe hij dan ook opriep tot een Nieuwe Evangelisatie van Europa.
Tegen de achtergrond van deze ‘campagne’ voor een nieuwe evangelisatie ontstonden weer nieuwe intitiatieven.
De Duitse bisschoppen publiceerden in 1985 een lijvig boek ‘De geloofsbelijdenis van de Kerk’, terwijl de Belgische bisschoppen twee jaar later een meer toegankelijk werk publiceerden onder de titel ‘Geloofsboek‘.
De Catechismus van de Katholieke Kerk is een lijvig naslagwerk geworden, opgebouwd uit vier grote delen:
De geloofsbelijdenis. Overeenkomstig de structuur van de geloofsbelijdenis wordt de inhoud van het geloof voorgesteld, uiteengezet en uitgebreid toegelicht.
De viering van het Christusmysterie. Het geloof moet iet alleen gekend worden, maar ook (liturgisch) gevierd. Dit deel gaat dus over de liturgie en de sacramenten.
Het leven in Christus. Dit derde deel maakt duidelijk dat geloof niet enkele gekend en gevierd moet worden, maar ook beleefd. Geloof en leven hangen nu eenmaal nauw samen. De 10 geboden krijgen hier ruime aandacht.
Het christelijke gebed. Een geloofsbeleving kan niet zonder een persoonlijke relatie met God en met Christus. Daarom sluit de catchismus af met een deel over het gebed.
Na de dood van paus Johannes Paulus II is paus Benedictus XVI de Nieuwe Evangelisatie niet vergeten. Ook hij is getroffen door de schrijnende onwetenheid van de gelovigen en de groeiende ontkerstening van Europa. Vandaag de dag zijn de christenen echte geloofsanalfabeten geworden. Geloofsvorming is broodnodig (en dat proberen wij hier op jongerlo.org al vele jaren aan te werken!). Daarom heeft paus Benedictus op 28 juni 2010 een nieuwe Raad voor de Bevordering van de Nieuwe Evangelisatie opgericht en riep hij voor oktober 2011 een bisschoppensynode samen die zich over het thema van de Nieuwe Evangelisatie zal buigen.
Gedurende twintig jaar zijn dus vele initiatieven genomen voor een Nieuwe evangelisatie en de opstelling van een hedendaagse Catechismus waarin de katholieke geloofsleer integraal wordt samengevat.
Het eerste wat opvalt is zijn frisse uitgave. Youcat is meteen herkenbaar aan zijn fel gele kaft die in alle taalversies dezelfde is. Binnenin oogt hij mooi door een sobere en praktische maar toch moderne lay-out. Er werden ook vele foto’s en tekeningetjes in opgenomen bij wijze van illustratie.
Maar dat is slechts de uiterlijke weergave. Belangrijker is natuurlijk de inhoud. En hier valt meteen op dat Youcat aansluit bij de traditie van vraag en antwoord. Het centrale gedeelte van de bladspiegel is daarvoor gereserveerd. Eerst wordt een vraag geformuleerd. Daaronder volgt een antwoord. En daaropvolgend een korte extra toelichting. In totaal komen 527 vragen aan bod!
In de marge van de bladspiegel is ruimte voorzien voor korte citaten. Ze zijn afkomstig van heiligen of belangrijke figurenuit de kerkelijke traditie. Maar er zijn ook passende bijbelteksten opgenomen of korte zinsneden uit liturgische teksten. Soms wordt een begripsverklaring opgenomen. Symbooltjes geven telkens aan of het om een citaat, een schrifttekst of een woordverklaring gaat. Een rijke variatie dus. Op het einde van het boek is ook een trefwoordenlijst opgenomen
Bij wijze van voorbeeld geven we hier een bladzijde weer uit de YOUCAT:
