Heel vaak krijgt de katholieke Kerk het verwijt dat ze de evolutieleer van Darwin niet aanvaardt. Wat is daar wel en niet van aan? In wat volgt formuleren we enkele stellingen en zetten we kort het katholiek standpunt uiteen.

Stelling 1: Rome verbiedt haar gelovigen om de leer van Darwin aan te nemen.

Nergens, niet in encyclieken, niet in de Catechismus van de katholieke Kerk, in geen enkele officiële toespraak die uit Rome komt, wordt geëist je als katholiek gelovige de leer van Darwin moet verwerpen.
Maar Rome zegt ook niet expliciet dat haar gelovigen het moeten aannemen. En waarom niet? Omdat de evolutieleer ver van het geloofsleven van de christenen staat. Het is geen onderwerp dat wezenlijk deel uitmaakt van het christelijke leven.
De eerste bekommernis van de katholieke Kerk is dat haar gelovigen een waarachtig christelijk leven zouden leiden met Jezus Christus als leidsman ten leven; dat zij het Evangelie zouden beleven in gemeenschap met de hele Kerk.
De Kerk concentreert zich dus anno 2010 op haar kerntaken. En toch hoor je van tijd een pauselijke uitspraak over de schepping en de evolutie om het christelijke scheppingsgeloof helder te krijgen te midden van velerlei opvattingen over het ontstaan van het leven op aarde.

Stelling 2: Wat zegt de Kerk precies over de aanvaardbaarheid van de evolutietheorie?

Een Vlaamse krant verweet paus Benedictus XVI in 2007 zich af te zetten tegenover de leer van Darwin. Hetzelfde artikel zegt dat Johannes Paulus II deze wel omarmde en dat zijn opvolger het nu verwerpt.

Wat zei paus Johannes Paulus II?

In een toespraak van 1985 zei hij “dat het kerkelijk leergezag niet verbiedt dat die leer over de evolutie het voorwerp mag zijn van opzoekingen en discussie in de mate dat de opzoekingen zich beperken tot de oorsprong van het lichaam van de mens vanuit een reeds bestaande en levende stof, want betreffende de ziel, verplicht het katholiek geloof ons voor te houden dat die onmiddellijk door God is geschapen.”

En ook: “het goed begrepen geloof in de schepping en de goed begrepen leer over de evolutie zijn niet tegenstrijdig: de schepping doet zich, in het licht van de evolutie, voor als een voortdurende schepping (creatio continua): hierin wordt God met de ogen van het geloof zichtbaar als Schepper van hemel en aarde.

Wat zegt paus Benedictus XVI? In zijn boek Schepping en evolutie onderstreept paus Benedictus XVI de tekortkomingen van de leer van Darwin, omdat deze fundamentele vragen over de schepping onbeantwoord laat.

Conclusie: beide pausen wijzen op de gebreken van de leer van Darwin om volledig acceptabel te zijn voor een christelijke scheppingsleer. Het darwinisme heeft zich beperkt tot hoe het leven is ontstaan op deze aarde. Het is een verdienstelijke poging van Darwin maar ze is onvolledig om geheel samen te vallen met een katholieke visie op de schepping.

Stelling 3: Rome zegt schepping, Darwin zegt evolutie.

Deze tegenstelling is vals. Voor de Kerk is het concept evolutie immers van een andere orde dan het concept schepping.

Het concept evolutie gaat over de wijze waarop het leven is ontstaan, hoe levende wezens zich hebben ontwikkeld doorheen de tijd. Vóór Darwin hadden christelijke denkers reeds al nagedacht over de ontwikkelingen in de schepping. We denken aan de heilige Hildegard von Bingen in de 12^de eeuw, aan Sint–Bonaventura in de 13^de eeuw. Evolutie voor deze grote christelijke auteurs was de progressieve ontwikkeling van de schepping doorheen de tijd, samengevat als creatio continua. Vooral nu, na Darwin, is er een verenging van het begrip evolutie tot de ontwikkeling van soort naar soort.

Stelling 4: De mens heeft een gemeenschappelijke voorouder met de aap.

Deze stelling strookt niet met de katholieke visie op de mens. Voor een katholiek heeft God alle wezens geschapen.

De mens echter heeft een unieke plaats binnen het scheppingsgebeuren. De mens is immers geschapen naar het Beeld en de Gelijkenis met God (Gen 1,26).

In zichzelf verenigt de mens de geestelijke en de stoffelijke wereld. De mens is bovendien als man en vrouw geschapen. Bij de schepping heeft God de mens in zijn vriendschap aangenomen.
De Kerk zegt dat de mens als persoon geen familie kan zijn van de aap. De mens heeft een unieke status binnen de wereld van al het geschapene.
De mens valt niet samen met zijn lichaam zoals bij de dieren. De mens onderscheidt zich van dieren door te kijken naar de toekomst, te grasduinen in het verleden. We zetten solidariteitsacties op touw; we hebben herinneringen, we kennen vreugde, pijn, verdriet, hoop, geloof. We kunnen deugdzaam leven: zelfbeheersing, je eigen wil opzij zetten voor een ander, geduld oefenen,… Kortom de mens is een persoon bestaande uit een eenheid van geest, ziel en lichaam.

Darwin maakt dat belangrijk onderscheid tussen lichaam en ziel niet wanneer hij het heeft over de mens. Dit wijst op een al te materialistische visie op de mens.

Stelling 5: De evolutieleer is een bewezen theorie, ook al moet er op nog onderzoek gedaan worden naar onzekerheden en details.

Aanhangers van het darwinisme claimen dat de evolutieleer al bewezen is. Voor de katholieke Kerk is de evolutietheorie meer dan een hypothese maar het is en blijft een theorie. Wat bedoelen we met een theorie?

Een theorie is een metawetenschappelijke uitwerking, onderscheiden van de resultaten van de waarneming, maar wel daaraan verwant. Zo wordt een geheel aan feiten en gegevens, die onafhankelijk van elkaar staan, in een integrale uitleg geïnterpreteerd en met elkaar in verband gebracht. De theorie bewijst haar waarde in de mate waarin zij voor falsificatie of verificatie vatbaar is. Daar waar de bewijzen ontbreken is zij ontoereikend.

Indien Darwin gelijk had door te stellen dat er een evolutie is van meer primitievere soorten naar hogere levensvormen tot zelfs de mens, dan moet je met fossielen voor de dag komen die deze geëvolueerde tussenvormen hebben aangenomen. Tot op heden is dat niet gebeurt.

In die zin zal de Kerk nooit één bepaalde theorie inzake evolutie claimen voor haar gelovigen omdat geen enkele ervan 100 % sluitend is

. Bovendien hoeft de Kerk dit ook niet te doen omdat dit onderwerp een nevenkwestie is. De openbaring in Christus hangt er niet wezenlijk van af!

Stelling 6: Indien Rome Darwins theorie niet verdedigt, dan verdedigt ze wel het Intelligent Design (ID).

Helaas is deze stelling fout. De katholieke Kerk kiest noch partij voor de ene, noch voor de andere theorie omdat ze allebei aspecten van de christelijke scheppingsleer bevatten maar niet voldoende zijn voor de christelijke opvattingen inzake schepping en evolutie. Paus Benedictus XVI heeft duidelijk gezegd dat het concept Intelligent Design ook tekortkomingen heeft, net zoals Darwins opvattingen.

Wat zegt de Kerk? Als ID echt de Bijbel letterlijk zou lezen dan zou ze die intelligente oorzaak ook een naam geven. Dan zou ze moeten spreken van van God en niet louter van ID. In de Bijbel komt het woord Intelligent Design nergens voor. Bovendien zwijgt ID over de aard van deze intelligentie.

De Kerk ziet de mens als een goddelijk project. De mens is geen vergissing of het resultaat van een blind toeval, zoals het neodarwinisme zegt. De mens is een vrucht van de goddelijke liefde. In Bijbelse taal van God die tot de mensheid spreekt kunnen wij Hem danken en zeggen: Ja, Vader, Gij hebt mij gewild.